نخستین گزارش قارچ Septoria ficariae روی Ranunculus muricatus در ایران

Abstract

در چارچوب "مطالعه تاکسونومیک جنس Septoria در ایران" و طی بررسی نمونه‌های هرباریومی موجود در مجموعه قارچ‌های وزارت جهاد کشاورزی (“IRAN”)، نمونه‌ای از گیاه Ranunculus muricatus L. از تیره Ranunculaceae آلوده به گونه‌ای از جنس Septoria جمع‌آوری شده از استان گلستان بررسی گردید. نمونه مذکور با شماره IRAN 8006F در مجموعه فوق نگهداری می‌شود. ویژگی‌های ریخت‌شناسی این نمونه به شرح زیر بود: لکه‌های حاصل از آلودگی قارچی به رنگ قهوه‌ای، تمام سطح برگ‌های آلوده را در بر گرفته و در هر دو سطح برگ قابل مشاهده بود. اندام بارده قارچی از نوع پیکنیدیوم به صورت پراکنده در هر دو سطح برگ بویژه سطح تحتانی قرار داشتند. پیکنیدیوم‌ها قهوه‌ای تیره، تقریبا کروی تا تخم‌مرغی، به قطر 105-70 میکرومتر، دارای یک استیول فوقانی بعضا با یک پاپیل کوتاه و در بافت میزبان فرو رفته بودند. دیواره پیکنیدیوم‌ها به ضخامت 2 تا 3 سلول با لایه خارجی قهوه‌ای تیره و لایه داخلی به رنگ قهوه‌ای روشن بود. سلول‌های کنیدی‌زا از لایه داخلی دیواره پیکنیدیوم منشا گرفته، مجزا و بطری شکل بودند. کنیدیوم‌ها بی‌رنگ، نخی شکل، راست تا خمیده، به ابعاد (2-)5/1-1 × 23-48 میکرومتر، دارای 0 تا 3 بند بودند که در غالب موارد به وضوح دیده نمی‌شد. کندیوم‌ها دارای قاعده تخت و به سمت راس باریک شده، به طوری که غالب آن‌ها در راس کم و بیش نوک تیز بودند (شکل 1). مشخصات نمونه فوق تطابق کاملی با شرح ارایه شده از گونه Septoria ficariae Desm. توسط پریست (Priest 2006) داشت. هر چند این گونه برای نخستین بار روی میزبان Ficaria ranunculoides Roth شرح داده شده، اما گزارش‌های متنوعی از شیوع آن روی گونه‌های Ranunculus از استرالیا، چین، اروپا و بریتانیا وجود دارد (Farr & Rossman 2018). در برخی منابع قارچ‌شناسی (Teterevnikova-Babayan 1987)، گونه S. ficariae با کندیوم‌های بدون بند ذکر شده است؛ هرچند بررسی حاضر در تایید نظر پریست (2006)، مؤید حضور بند در کندیوم‌ها بود. گونه S. ficariae برای میکوبیوتای ایران تازگی دارد و نخستین گونه گزارش شده از جنس Septoria روی Ranunculus در کشور محسوب می‌شود. همچنین، براساس منابع موجود، به نظر می‌رسد R. muricatus میزبان جدیدی (matrix nova) برای S. ficariae باشد. این گونه، گیاهی یکساله با پراکنش وسیع می‌باشد که در نواحی مدیترانه، اروپای مرکزی، آفریقا و آسیا گسترش داشته و همچنین گزارش‌هایی از ورود آن به استرالیا و آمریکا نیز موجود است (Iranshahr et al. 1992). این گیاه در زمره گونه‌های دارویی با کاربرد مؤثر در طب سنتی محسوب می‌شود و تحقیقات اخیر وجود مواد شیمیایی مؤثر در درمان برخی بیماری‌ها را در این گونه به اثبات رسانیده است (Ali Khan et al. 2016). نمونه بررسی شده: استان گلستان، ناهارخوران گرگان، روی R. muricatus، جمع‌آوری‌کننده جعفر ارشاد، 25/2/1369، (IRAN 8006F)

Keywords

• قارچ های آنامورفیک
• مورفولوژی
• تنوع زیستی
• تاکسونومی
• سپتوریا