تأثیر مدیریت چرای مراتع بر اشکال مختلف کربن آلی در دشت پنتی ایذه در استان خوزستان

Abstract

سابقه و هدف: خاک، یک منبع کلیدی و به‏عنوان کنترل‏کننده چرخه‏های ژئوشیمیایی، آب و موجودات زنده و بزرگترین و اصلی‏ترین مخزن ماده‏ی آلی محسوب می‏شود. اطلاعات کمی در ارتباط با تأثیر مدیریت قرق بر اشکال مختلف کربن در خاک‏های مراتع استان خوزستان وجود دارد؛ لذا این مطالعه با هدف بررسی تأثیر مدیریت قرق بر میزان و اشکال مختلف کربن خاک در برخی خاک‏های مراتع دشت پنتی در استان خوزستان انجام شد. مواد و روش‏ها: براین اساس، دو مرتع با مدیریت‏های مختلف (قرق شده و تحت چرا) در دشت پنتی ایذه انتخاب و سپس از 15 نقطه به صورت تصادفی و از دو عمق سطحی (0 تا 20 سانتی‏متری) و زیر سطحی (20 تا 40 سانتی‏متری) نمونه‏برداری صورت گرفت. پس از هواخشک کردن نمونه‌های خاک و عبور آن‌ها از الک دو میلی‌متری، خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و اشکال مختلف کربن خاک شامل کربن آلی کل، کربن قابل اکسید شدن به‏وسیله پرمنگنات، کربن آلی ذره‏ای ریز و درشت، کربن محلول در آب و کربن زیتوده میکروبی خاک‏ها اندازه‌گیری شد. یافته‏ها: نتایج نشان داد که مدیریت قرق درخاک‏های سطحی و زیرسطحی باعث افزایش میزان ماده آلی خاک شده است ولی در خاک‏های زیرسطحی علی‏رغم افزایش میزان مواد آلی، مقدار آن از لحاظ آماری معنی‏دار نبوده است. در لایه‏های سطحی مقدار آن معنی‏داری بوده است و باعث افزایش میزان کربن آلی کل (از 33/8 به 53/9 گرم بر کیلوگرم)، کربن آلی محلول (از 46/9 به 86/10 میلی‏گرم بر لیتر)، کربن زیتوده میکروبی (از1/418 به 2/456 میلی‏گرم بر کیلوگرم)، کربن قابل اکسید شدن توسط پرمنگنات (از 25/974 به 3/1035 میلی‏گرم بر کیلوگرم)، کربن آلی ذره‏ای ریز (از 6/430 به 7/450 میلی‏گرم بر کیلوگرم) و کربن آلی ذره‏ای درشت (از10/680 به 4/701 میلی‏گرم بر کیلوگرم) شده است. به نظر می‏رسد برای اینکه اثر تغییرات مدیریت به قسمت‏های پایین‏تر خاک تأثیرگذار شود نیازمند مدیریت با مدت زمان بیشتری هست. مقایسه بیومس در داخل (405 گرم بر متر مربع) و خارج قرق (117 گرم بر متر مربع) حاکی از وضعیت خوب پوشش گیاهی در داخل قرق و مؤثر بودن قرق در احیا مراتع منطقه می باشد.نتیجه‏گیری: نتایج نشان داد که کربن زیتوده میکروبی، کربن محلول خاک و کربن قابل اکسید شدن توسط پرمنگنات حساسیت بیشتری به مدیریت قرق نسبت به اشکال دیگر کربن داشته و شاخص‏های مناسبتری برای بررسی تأثیر مدیریت قرق بر کیفیت کربن آلی اضافه شده به خاک می‏باشند. همچنین، بر اساس شاخص نسبت طبقه‏بندی کربن نسبت به اشکال مختلف کربن آلی در این مطالعه، مدیریت قرق یکی از اقدامات مدیریتی مناسب و کارآمد بوده و باعث بهبود کیفیت خاک گردیده است؛ از این رو ضروری به نظر می‏رسد که تیمار قرق به‏عنوان یکی از برنامه‏های اصلی در طرح‏های منابع طبیعی تجدید شونده مد نظر قرار گیرد. در کل نتایج این مطالعه حاکی از اثرات نامطلوب چرای مراتع بر کیفیت مواد آلی خاک است که می‏تواند در درازمدت پایداری تولید در اکوسیستم‏های مرتعی را به خطر بیندازد.

Keywords

• مرتع
• مدیریت قرق
• کربن خاک
• کیفیت خاک