Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Dec 2021)
Kuzeybatı İran’da Urartu’nun Güç Simgesi: Yerleşim ve Kaleler
Abstract
M.Ö. I. bin toplumlarının önemli isimleri arasında yer alan Urartu Krallığı, yaşadığı coğrafyada egemen olma adına birçok politik yaptırımda bulunmuştur. İran’ın Kuzeybatı kesimi de bu yaptırımlarından payını almıştır. Yazılı metinler ve arkeolojik veriler, Urartu Krallığı’nın M.Ö. 9. yüzyıldan başlayarak M.Ö. 7. yüzyıla kadar Kuzeybatı İran üzerine çok sayıda askeri seferler düzenlediğini ortaya koymaktadır. Yapılan araştırmalar, Urartular’ın İran’ın kuzeybatısında özellikle Urmiye Gölü ve çevresini hedef aldıklarını göstermektedir. Urmiye ve havzasının dışında Urartuların ilgilendiği bir diğer bölge, Sabalan dağı ve çevresidir. Batıda Sahend Dağı’nın sınır oluşturduğu bölge, doğuda Sabalan dağı ve kuzeyindeki Ahar çevresine kadar uzanmaktadır. Urartu Krallığı’nın Kuzeybatı İran’a yönelmesinde siyasi ve ekonomik etkenlerin ağırlıklı olduğu doğrulanmıştır. Urartu’nun Kuzeybatı İran’da varlık göstermesiyle elde ettiği gücün siyasi sonuçları gibi kültürel anlamda kazanımları da söz konusudur. Bunlardan biri, kanıtlanabilirlik açısından somut örneklerin belki de en önemlisi, yerleşim ve kalelerdir. Urartu sınırlarına dahil edilen Urmiye Havzası ve Urmiye Gölü’nün doğusunda doksana yakın yerleşim ve kalelerin varlığı, Kuzeybatı İran’ın iskan politikasına dahil edildiğini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, Urartu’nun Kuzeybatı İran’daki politik yaptırımlarının sonucunda bölgede tespit edilen yerleşim ve kaleler ele alınacaktır. Mimari özellikleri doğrultusunda değerlendirilecek olan yerleşim ve kaleler, Van Gölü havzasında yer alan Urartu örnekleriyle karşılaştırılacak, her iki bölgedeki eserler benzer ve farklı yönleriyle değerlendirilecektir.
Keywords
