مطالعه ریخت‌شناختی جمعیت‌های جنس Dracocephalum برای تعیین حدود کمپلکس گونه D. kotschyi در ایران

Abstract

جنس بادرنجبویه (Dracocephalum) متعلق به نعنائیان دارای 10 گونه در فلور ایران است. در این تحقیق، مطالعه مورفومتری براساس داده‌های ریخت‌شناسی به منظور تعیین حدود گونه‌های کمپلکس بادرنجبویه دنایی (D. kotschyi) انجام شد. ویژگی‌های ریخت‌شناختی 13 جمعیت از گونه D. kotschyi، سه جمعیت از گونه oligadenium.D، دو جمعیت از گونه‌های D. ghahremanii و D. lindbergii و یک جمعیت از گونه‌های D. moldavica و D. subcapitatum براساس تفاوت در 35 صفت از لحاظ کمّی و کیفی بررسی شد. برای شناسایی متغیرترین صفات در بین گونه‌ها، تجزیه به عامل‌ها انجام شد و صفاتی همچون نسبت طول به عرض برگ قاعده‌ای، شکل برگ راسی و میانی، وجود کرک در برگ و براکته و رنگ جام بیشترین تاثیر مثبت را در جداسازی گونه‌ها داشتند. با استفاده از تجزیه خوشه‌ای به روش Ward، سه خوشه اصلی در دندروگرام مشخص شد. خوشه اول شامل D. moldavica بود که به وضوح از سایر گونه‌ها جدا گردید. خوشه دوم شامل جمعیت‌های مختلف D. kotschyi (زیرخوشه a2) و گونه‌های نزدیک آن یعنی D. subcapitatum و D. ghahremanii (زیرخوشه b2) بود که در این خوشه تفاوت D. ghahremanii از دیگر جمعیت‌های D. kotschyi و نزدیک آن به D. subcapitatum تایید شد. خوشه سوم شامل جمعیت‌های گونه D. lindbergii (زیرخوشه a3) و جمعیت‌های گونه D. oligadenium بود که با توجه به تجزیه و تحلیل خوشه‌ای صفات ریخت‌شناسی، جمعیت‌های این گونه از D. kotschyi متمایز و به عنوان گونه مستقل D. oligadenium شناخته شد. در نتیجه بررسی حاضر، تعداد گونه‌های جنس Dracocephalum در ایران به 11 گونه افزایش یافت.

Keywords

• بادرنجبویه دنایی
• تاکسونومی عددی
• جمعیت
• دندروگرام
• گیاه دارویی
• نعنائیان