رسانه‌های اجتماعی و اخبار جعلی در عصر پساحقیقت

Abstract

هدف از این پژوهش، شناسایی و ارائه مؤلفه‌های اخبار جعلی رسانه‌های اجتماعی در ایران بوده است. شناسایی اخبار و اطلاعات جعلی در مقایسه با اطلاعات واقعی، پدیده شایان توجه رسانه‌های اجتماعی است که نوعی درهم‌تنیدگی معنایی را موجب می‌شود. در این پژوهش کیفی، داده­ ها با مصاحبه‌های نیمه ­ساختار یافته به‌صورت میدانی جمع‌آوری شده‌اند. جامعه هدف، متشکل از صاحبنظران و نخبگان حوزه ارتباطات اجتماعی، رسانه‌ها و خبر و روش نمونه ­گیری، هدفمند بوده است که از روش ­های نمونه ­گیری غیراحتمالی محسوب می‌شود. 29 مصاحبه‌ تا رسیدن به اشباع نظری، انجام گرفته و داده‌های حاصل از طریق نرم‌افزار MAXQDA نسخه10 تحلیل شده است. در پژوهش حاضر با روش تحلیل مضمون، 4 مضمون فراگیر و 36 مضمون سازمان‌یافته به همراه مضامین پایه به‌عنوان گزاره ­های مطرح شده در مصاحبه‌ها، شناسایی شده‌اند. از مهم‌ترین مضامین سازمان‌یافته در تفاوت اخبار جعلی با اطلاعات واقعی (وسعت پوشش، فاقد اثر سازنده، مُغرضانه بودن‌، شبیه‌سازی شده، ایجاد جنگ روانی و اعتبار منبع)؛ در تشابه اخبار جعلی با اطلاعات واقعی (کارایی مشابه، ارزش خبری، سبک خبری و ثُبات زمانی)، در اهداف اشاعه اخبار جعلی (ایجاد جنبش اجتماعی، فریب اذهان عمومی، تنش رسانه‌ای، جهت‌دهی افکار عمومی، فضای هیبریدی و گسترش ابهام) و در پیامدهای مصرف اخبار جعلی (ایجاد حس بدبینی، بی ­اعتباری نهادهای دولتی، اعتبار­یابی سلبریتی ­ها، حذف نخبگان مدیریتی، تلقین‌پذیری، یأس اجتماعی و تصمیم ­گیری شتابزده) بوده است.

Keywords

• اخبار جعلی
• اطلاعات واقعی
• رسانه‌های اجتماعی
• پساحقیقت