بررسی میزان استفاده از نشریه‌های غیرفارسی موجود در دانشگاه علوم پزشکی کرمان با توجه به عامل دسترس‌پذیری

Abstract

با توجه به رشد سریع مجله‌ها و افزایش قیمت آنها، به کارگیری شیوه‌های عینی مبتنی بر اصول کتاب‌سنجی، از راه‌های مؤثر و سودمند در بررسی میزان بهره‌وری نشریه‌هاست. از سوی دیگر، لزوم دستیابی متخصصان و محققان به نشریه‌ها ایجاب می‌نماید عوامل جانبی از جمله دسترس‌پذیری نیز مد نظر قرار گیرد تا زمینه را برای غلبه بر محدودیتها و عوامل بازدارنده در تأمین نیازهای آموزشی و پژوهشی، فراهم سازد. این پژوهش در سال 1377 با هدف تعیین میزان استفاده از نشریه‌ها با توجه به عامل دسترس‌پذیری و به روش تجربی و پیمایشی انجام گرفت. جامعة پژوهش 399 عنوان و 3871 شماره مجله‌های لاتین سال 1997 موجود در کتابخانة مرکزی دانشگاه علوم پزشکی کرمان بود که از این تعداد، 1/15% عنوانها و 1/11% شماره‌ها در دسترس استفاده‌کنندگان قرار گرفت. تعداد دفعات استفاده با برچسب‌گذاری روی جلد مجله‌ها و تأثیر عامل دسترسی در استفاده با انتقال مجله‌های دندان‌پزشکی به محل این دانشکده (به عنوان نشریه‌های در دسترس در مقابل نشریه‌های سایر رشته‌ها که به عنوان نشریه‌های دور از دسترس در کتابخانة مرکزی نگهداری می‌شد) بررسی شد. اطلاعات بر اساس شاخصهای آمار توصیفی و استفاده از دو نرم‌افزار Spss و Epi6 تجزیه و تحلیل گردید. برای آزمون فرضیة پژوهش مبنی بر تأثیر داشتن عامل دسترس‌پذیری بر استفاده، از آزمون معنادار بودن درصد دو نمونه (z در سطح 5/0=α) استفاده شد. یافته‌ها نشان داد در طول اجرای طرح 5/31% عنوانها و 3/36% شماره ها استفاده شده است. بیشترین درصد استفاده از هر عنوان، به دانشکدة پزشکی (4/33%) و بیشترین درصد استفاده از هر شماره به گروه علوم پایه (8/43%) مربوط بود؛ در حالی که کمترین درصد استفاده از هر عنوان (5/23%) و نیز کمترین درصد استفاده از هر شماره (9/17%) به گروه زنان و مامایی تعلق داشت. به طور کلی، از مجموع مجله‌های مورد بررسی، 126 عنوان استفاده شد که از این تعداد 19 عنوان به مجله‌های در دسترس مربوط بود. فرضیة پژوهش در مقایسة دانشکدة دندان‌پزشکی با دو دانشکدة بهداشت و داروسازی تأیید و در مورد سایر دانشکده‌ها رد شد. نتایج تحقیق در مورد نشریه‌های دور از دسترس، مبیّن اهمیت عامل دسترس‌پذیری است، اما نتایج مربوط به استفاده نکردن از برخی نشریه‌های در دسترس، مبیّن میزان اهمیت آن نشریه از دید استفاده‌کننده است. بنابراین، برای غلبه بر محدودیت دسترس‌پذیری و استفادة بهینه از نشریه‌ها، به کارگیری دستاوردهای مؤثر فناوری اطلاعات از جمله تسهیلات شبکه و اشتراک منابع و نیز در نظر گرفتن دیدگاه‌ها و نظرهای متخصصان موضوعی در گزینش نشریه‌های مهم به منظور تأمین مناسب و منطبق بر نیازهای اطلاعاتی استفاده‌کنندگان، پیشنهاد شد.