پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل (Mar 2022)
تاثیر سایبان مصنوعی بر جوانه‌زنی بذر، رشد و زنده‌مانی نهال‌های یکساله Paulownia fortunei (Seem.) Heml
Abstract
سابقه و هدف: پالونیا فورتونی از درختان تند رشد صنعتی و چند منظوره وارداتی است که باتوجه به صفات رویشی و تولیدی مناسب، زراعت چوب، کشت تلفیقی و تولید نهال آن در شمال ایران، به‌ویژه در استان گلستان مورد توجه قرار گرفته است. شناخت عوامل موثر بر جوانه‌زنی و رشد اولیه این گونه امکان بالابردن کیفیت نهال‌های تولید شده در نهالستان‌های جنگلی را فراهم نموده و بدین‌ترتیب شانس موفقیت عملیات کاشت این گونه را افزایش می‌دهد. بنابراین، به‌لحاظ اهمیت مطالعه عکس‌العمل پالونیا فورتونی در برابر تیمارهای مختلف کنترل شدت نور تحقیق حاضر سعی دارد نحوه اثرگذاری سایبان مصنوعی بر عملکرد این گیاه در مراحل جوانه‌زنی و نهالی را مورد بررسی قرار دهد. مواد و روش‌ها: باتوجه به تفاوت‌های ذاتی نیازها و پاسخ‌های گیاه در مراحل جوانه‌زنی و رشد اولیه، در این مطالعه جهت دستیابی به اهداف تحقیق دو آزمایش مستقل طراحی و اجرا گردید. در آزمایش اول با استفاده از طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار، صفات جوانه‌زنی بذر تحت تاثیر سه تیمار سایه (25، 50 و 75 درصد) و یک تیمار شاهد (بدون سایه) در شرایط آزمایشگاه (ژرمیناتور با دمای 25 درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی 70 درصد) بررسی شد. در این آزمایش به‌مدت سه هفته جوانه‌زنی بذور ثبت و در انتهای دوره صفات رویشی نونهالهای سبز شده مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس اطلاعات حاصل صفات جوانه‌زنی بذر شامل درصد، سرعت، انرژی، نقطه اوج، میانگین روزانه و ارزش جوانه‌زنی و همچنین شاخص بنیه بذر و طول ساقه‌چه و ریشه‌چه نونهال‌ها اندازه‌گیری شد. در آزمایش دوم رشد و زنده‌مانی نهال‌های پالونیا فورتونی با استفاده از چهار تیمار سایبان مصنوعی (شامل سایبان های صفر (شاهد)، 25، 50 و 75 درصد) صفات رویشی و زنده‌مانی 44 نهال گلدانی این گونه به‌مدت 5 ماه، ازابتدای تیر تا انتهای آبان، مورد بررسی قرار گرفت. در انتهای فصل رویش تمامی نهالها از گلدان خارج و پس از جداسازی اندام هوایی و ریشه طول، قطر و وزن خشک ساقه، سطح برگ و همچنین طول، وزن خشک ریشه‌های اصلی و فرعی اندازه‌گیری گردید و در نهایت کلیه داده‌ها با استفاده از روش تجزیه واریانس یکطرفه و آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد مورد مقایسه آماری قرار گرفتند.یافته‌ها: نتایج نشان داد درصد، سرعت و میانگین روزانه جوانه‌زنی و همچنین شاخص بنیه بذر تحت تاثیر تیمارهای سایبان قرار نگرفت، اما این عامل، به‌ویژه در سطوح سایبان 50 و 75 درصد، اثرات منفی معنی‌داری بر شاخص‌های ارزش و نقطه اوج جوانه‌زنی بذور داشته است. سایبان مصنوعی اثر معنی‌داری بر زنده‌مانی سال اول نهالها نداشت و تمامی نهالها در تیمارهای مختلف زنده‌مانی کامل داشتند. همچنین نتایج نشان داد تحت سایبان 50 و 75 درصد، طول، قطر ساقه و وزن خشک ساقه در مقایسه با تیمار شاهد و سایبان 25% بالاتر بود و تحت سایبان 50 درصد وزن خشک ریشه فرعی و وزن خشک کل نهالها، سطح برگ نهالها به‌طور معنی‌داری بالاتر از سایر تیمارها بود.نتیجه‌گیری: جوانه‌زنی بذر و زنده‌مانی سال اول نهال‌های پالونیا فورتونی نسبت به تغییرات شدت نور چندان حساس نیست، اما کنترل شدت نور با استفاده از سایبان مصنوعی، ویژگی‌های کیفی نهال‌های این گونه را بهبود می‌بخشد. طوری‌که استفاده از تیمار سایبان 50 درصد پس از مراحل اولیه جوانه‌زنی بذر و استقرار گیاهچه در نهالستان قابل توصیه است.
Keywords
