Türk İşaret Dilinde Anlamsal Bağlantılığın ve Gösterimselliğin Sözlüksel Erişime Etkisi

Abstract

İşaretlenen diller üzerine yapılan çalışmalar, sözlüksel önceleme etkilerine ve belki de insan dilinin doğasının ne olduğu konusundaki bilgiye doğrudan bir etki oluşturabileceğini işaret etmektedir. Sözlüksel erişimi inceleyen son çalışmalar, dilsel bilginin zihinsel sözlükçede nasıl yapılaştığı ve bu sözlükçeye nasıl ulaştığı hakkında detaylı bilgi sunmaktadır. Bu çalışmada ise Türk İşaret Dilinde anlamsal bağlantılığın ve gösterimselliğin, sözlüksel erişim sürecine etkisi ve sözlüksel işlemleme hızı araştırılmaktadır. Katılımcılara SuperLab 5.0 programı yardımıyla birincil-gösterimsel hedef işaret çiftinden (örn. SİLGİ) oluşan ve ikinci işareti tanımayı amaçlayan çevrimiçi Sözlüksel Karar Testi uygulanmıştır. Birincil işaretler şu şekildedir: (i) gösterimsel ve anlamsal bağlantılı (örn. KALEMTRAŞ) (ii) gösterimsel olmayan ve anlamsal olarak bağlantılı (örn. ÖĞRENCİ) (iii) anlamsal olarak bağlantısız (örn. ÇATAL). Araştırmaya Türk işaret dili (TİD) anadili konuşucusu olan ve en az 10 yıldan beri günlük hayatında, Türkiye’deki Sağır toplumun parçası olan TİD ile bağlantısını olduğunu belirten 17 doğuştan sağır birey katılmıştır. Elde edilen bulgular, sözlüksel erişim sürecinde anlamsal bağlantılığın önemli derece kolaylaştırıcı etkisi olmasına karşın gösterimselliğin herhangi bir önceleme etkisini artırmadığını göstermiştir.

Keywords

• iconicity
• lexical access
• semantic priming
• gösterimsellik
• sözlüksel erişim
• anlamsal önceleme