بررسی پرایمینگ بذر به‌وسیله سالیسیلیک اسید و جیبرلین بر زودرسی، جوانه‌زنی و اجزای عملکرد دو رقم کلزا

Abstract

سابقه و هدف: کلزا یکی از مهمترین گیاهان روغنی است که نقش عمده‌ای در تامین روغن خوراکی انسان داشته و از این نظر مقام سوم را بعد از سویا و نخل روغنی دارد. استراتژی‌های زیادی برای بهبود رشد، عملکرد و زودرسی در گونه‌های گیاهی از جمله کلزا وجود دارد که پرایمینگ بذر یک استراتژی قبل از کاشت است که بر بهبود جوانه‌زنی، سرعت سبز شدن، استقرار گیاهچه‌ها و زودرسی بسیار مؤثر است. در نتیجه با توجه به اهمیت افزایش کمی و کیفی کلزا و تاثیرات مثبتی که پرایمینگ دارد، این تحقیق به‌منظور بررسی اثر پرایمینگ بذر به‌وسیله جیبرلین و سالیسیلیک اسید بر خصوصیات جوانه‌زنی، رشد و عملکرد کلزا انجام شد.مواد و روش‌ها: در این پژوهش آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک تصادفی با سه عامل، عامل اول رقم (Lord و Hayola 308)، عامل دوم سالیسیلیک اسید (صفر، 750، 1500 و 2250 میکرومولار) و عامل سوم جیبرلین (صفر، 750، 1500 و 2250 میکرومولار) با سه تکرار در گلخانه‌های تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1397 انجام شد. بذور کلزا در محلول تیمارهای ذکر شده سالیسیلیک اسید و جیبرلین به مدت 24 ساعت در دمای 25 درجه سانتیگراد غوطه‌ور شدند. پس از طی شدن دوره‌ی مورد نظر، بذرها با آب مقطر شسته و روی کاغذ صافی کاملاً خشک شدند که بعد از خشک شدن بلافاصله کشت گردیدند. صفات درصد جوانه‌زنی، روز اول سبز شدن، روز آخر سبز شدن، گستره سبز شدن، روز تا رسیدگی، وزن هزار دانه، تعداد غلاف در بوته، ارتفاع بوته، طول غلاف، تعداد دانه در غلاف و عملکرد اندازه گیری شد و در پایان کلیه تجزیه و تحلیل‌های آماری داده‌های حاصل از این آزمایش، پس از اطمینان از نرمال بودن آن‌ها، با استفاده از نرم افزار SAS و SPSS صورت گرفت.یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که تیمارهای پرایمینگ به‌وسیله سالیسیلیک اسید و جیبرلین بر روی تمام صفات به‌جز طول غلاف تأثیر معنی‌داری در سطح یک درصد داشتند. اثر برهمکنش ژنوتیپ با سالیسیلیک اسید و اثر برهمکنش ژنوتیپ با جیبرلین برای همه صفات معنی‌دار بود. اثر برهمکنش سالیسیلیک اسید با جیبرلین و اثر برهمکنش سه‌گانه جیبرلین با سالیسیلیک اسید با ژنوتیپ برای همه‌ی صفات به‌جز طول غلاف معنی‌دار شد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد استفاده از پرایمینگ بذری سالیسیلیک اسید و جیبرلین، با افزایش درصد جوانه‌زنی، کاهش گستره سبز شدن و کاهش روز تا رسیدگی موجب زودرسی در گیاه کلزا شدند و علاوه بر این با افزایش صفات اجزای عملکرد نظیر تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه، ارتفاع و طول غلاف، افزایش عملکرد دانه را نیز در پی داشتند. نتایج همچنین نشان داد کاربرد ترکیبی سطوح 1500 میکرومولار از هر دو تیمار (سالیسیلیک 1500 × جیبرلین 1500) بیشترین تاثیر را در افزایش اجزای عملکرد و عملکرد دانه نشان داد به طوری‌که عملکرد دانه در رقم Lord از 5/7 گرم در گلدان به 1/12 گرم در گلدان و در رقم Hayola 308 از 1/4 گرم در گلدان به 89/6 گرم در گلدان افزایش پیدا کرد. اثر برهمکنش سالیسیلیک اسید 2250 با جیبرلین 2250 میکرومولار (سالیسیلیک 2250 × جیبرلین 2250) بیشترین تاثیر را در کاهش روز تا رسیدگی و عملکرد نشان داد.نتیجه‌گیری: به‌طور کلی نتایج نشان داد از بین غلظت‌های مختلف پرایمینگ، غلظت‌های کمتر این تیمارها در القای زودرسی و افزایش عملکرد موثرتر بودند و از بین ارقام مورد استفاده، رقم Lord دارای عملکرد بالاتر ولی دیررس است، که می‌توان با استفاده از پرایمینگ مشکل دیررسی آن را حل کرد و به‌عنوان بهترین رقم از نظر زودرسی و عملکرد بالا تحت تاثیر تیمارها به‌ویژه در سطح سالیسیلیک اسید 1500 × جیبرلین 1500 میکرومولار معرفی نمود.

Keywords

• پرایمینگ
• زودرسی
• صفات موفولوژیکی
• کلزا