جایگاه شکل در قراردادها با تحلیل مختصر تحولات حقوق مدنی فرانسه

Abstract

رضایی بودن اعمال حقوقی به عنوان یکی از نتایج اصل حاکمیت اراده، مفید آزادی اشخاص در شیوۀ ابراز ارادۀ انشایی آنان است؛ بااین‌حال، گاهی قانونگذار با اهداف گوناگون، اشخاص را مکلف به اظهار ارادۀ خود در قالب‌‌های خاص قانونی یا انضمام برخی تشریفات به ارادۀ اظهار شدۀ آنها می‌‌کند و ضمن عدول از اصل رضایی بودن قرارداد‌‌ها، با مسکوت گذاشتن ضمانت اجرای تخطی از شکل مقرر، زمینۀ ایجاد اختلاف نظر را به وجود می‌‌آورد و ازاین‌رو، تمهید یک ‌‌اصل که در موارد تردید بتوان در خصوص ضمانت اجرا به آن استناد کرد، ضروری به نظر می‌‌رسد. به دنبال اصلاحات قانون مدنی فرانسه در سال 2016 میلادی، ضمن تصریح به اصل رضایی بودن قراردادها، وضعیت بطلان به عنوان ضمانت اجرای عمومی تخطی از شکل‌های مقرر، پیش‌‌بینی شد. اگرچه در حقوق ایران نیز رضایی بودن قرارداد‌‌ها به عنوان یک اصل، قابل پذیرش است و ازاین‌حیث، حقوق ایران و حقوق فرانسه در موضع یکسانی قرار دارند، بااین‌حال، وضعیت بطلان نمی‌‌تواند به عنوان ضمانت اجرای عمومی تخطی از شکل‌‌های مقرر در حقوق ایران پذیرفته شود؛ زیرا اهدافی که قانونگذار را به سوی وضع تشریفات سوق می‌‌دهد، گوناگون‌‌تر از آن است که بتوان برای نقض تمام احکام قانونی دراین‌خصوص، به ضمانت اجرای سنگین بطلان متوسل شد. به‌علاوه، چنین رویکردی با ضرورت صیانت از اصل صحت و تفسیر مضیق احکام استثنایی نیز مغایرت دارد. از این منظر، میان حقوق ایران و حقوق فرانسه تفاوتی چشمگیر به نظر می‌‌رسد.

Keywords

• اصل حاکمیت اراده
• قانون مدنی فرانسه
• حقوق ایران
• شکل
• اصل صحت