Mukaddime (May 2022)
Kültürel İktidar Mücadelesinin Mekânsal Boyutu: Mekânı Siyasallaştırmak
Abstract
Bu çalışma, Türkiye’de siyasallaşmış birtakım mekânların ortaya çıkış dinamiklerini konu edinmektedir. Çalışma, son dönemlerde yaygınlaşan kültürel iktidar tartışmalarına farklı bir perspektiften bakmak için tasarlanmıştır. Daha önce yapılan çalışmaların, “kültür savaşı” şeklinde tanımlanan kültürel iktidar çekişmelerini mekânsal olarak analiz etmemiş olması, araştırmanın özgün niteliği olarak sunulabilir. Araştırmada, Cumhuriyet tarihinde temelde iki farklı kültür anlayışının birbirleriyle rekabet halinde olduğu iddia edilmektedir. Bunlardan ilki, Tek Parti döneminde kurucu ideoloji ile uyum gösteren ve Batılı bir tarzı ihtiva eden modernleşmeci kültür olarak resmedilmiştir. İkincisi ise 1980’lerde ortaya çıkıp, 2000’lerden sonra etki alanı genişleyen, Yeni Osmanlıcı ideolojik çerçeve ile uyum gösteren kültür olarak tarif edilmiştir. İlk dönemlerde modernleşmeci kültür, Osmanlı kültürü ile bir çekişme halinde yerini tahkim etmeye çalışırken, son dönemlerde Yeni Osmanlıcı kültürel anlayış modernleşmeci kültürle bir çatışma yaşamıştır. Tek parti döneminde yıkılış ve çöküş sebebi olarak takdim edilen Osmanlı kültürüyle mücadele için Köy Enstitüleri, Halkevleri ve Yatılı Okullar gibi mekânlar inşa edilmiştir. Bu mekânlarda gerçekleştirilen organizasyonlar, Batı kültürünü toplumsal hayatın pek çok alanına egemen kılmak için icra edilmekteydi. 2000’lerden sonra benzer bir amaçla inşa edilen yapılar ise tek parti döneminde -görece- tahkim edilen kültürle mücadele için kurumsallaştırılmıştır. Bu amaç doğrultusunda kültür merkezleri; gençlik merkezleri; bilim merkezleri; kongre, fuar, müze, sergi alanları; Millet Bahçeleri ve Kıraathaneleri gibi pek çok yapı, kökenlerini Osmanlıya isnat eden kültür anlayışını toplumsal hayata egemen kılmak için tasarlanmıştır. Sonuç olarak bu mekânların hem mimari yapısında hem de içinde icra edilen organizasyonlarda, Yeni Osmanlıcı imgelerin izlerini sürmek pekâlâ mümkündür.
Keywords
