Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Feb 2014)
Meslek Yüksekokullarinin Bulunduklari Yerleşim Yerlerindeki Ekonomik Etkileri: Erciş Örneği
Abstract
Ekonomik kalkınma, üretim ve kişi başına gelir artışının yanısıra ekonomik ve sosyo-kültürel yapının değiştirilmesi ve yenilenmesini de gerektirmektedir. Kalkınma ile sanayileşme arasında sıkıbir ilişki vardır. Çünkü kalkınma ile birlikte işgücü yoğunluğu tarımdan sanayi sektörüne, sanayiden de hizmetler sektörüne doğru bir artışgöstermektedir. Bu durumda kalkınmanın motoru sanayi sektörü olmaktadır. Ancak günümüzde gelişmişülke ekonomilerinde oluşturduğu istihdam hacmi, katma değer, üretim ve tüketim yapısındaki çeşitlilik gibi faktörlerle en önemli sektör konumuna gelen hizmetler sektörü, teknik gelişmelerin de etkisiyle bir yan veya yardımcısektör olmaktan çıkmışve ülkelerin gelişmişlik düzeylerini belirleyici kriterlerden biri durumuna gelmiştir. Eğitim, hizmet sektörünün bir alt sektörü konumundadır. İktisadi mekanizma açısından eğitimin hizmetler sektörünün bir alt sektörü olmasıdışında, genellikle vasıfsız işgücünün tarım sektöründe yoğunlaştığıda dikkate alınırsa eğitim, aynızamanda vasıf gerektiren sanayi ve hizmetler sektöründe istihdam edilecek işgücünün yetişmesine katkıda bulunmaktadır. Başka bir deyişle eğitim, sektörel açıdan milli gelirin oluşumuna katkıda bulunurken, ekonomide milli gelirin oluşumunda en fazla katkıyıyapan sanayi ve hizmetler sektörüne girdi de temin ederek, üretim faktörlerinden en önemlisi olan işgücünün oluşumuna katkıda bulunur. Yapılan bu çalışma ile eğitimin ekonomik kalkınma üzerine oynadığırol somut bilgi ve bulgularla açıklanmaya çalışılmış, daha sonra eğitimin tüketim yönüne değinilerek, bir eğitim kurumu olan Yüzüncü Yıl Üniversitesi ErcişMeslek Yüksekokulunun bulunduğu yörede doğurduğu ekonomik canlanma irdelenmeye çalışılmıştır. Yapılan bu çalışma ile ilgili materyaller, birincil ve ikincil kaynaklardan temin edilmeye çalışılmıştır. Özellikle teorik çerçevede ele alınan eğitimin ekonomik etkilerinde ikincil kaynak kullanarak, konuyla ilgili kitap, makale, web sayfalarıve istatistikî dokümanlardan faydalanılmıştır. Ercişörneğinin ele alındığıkısımda ise, birincil kaynaklara müracaat edilerek, ErcişMeslek Yüksekokulunun mali, personel ve öğrenci yapısıyla ilgili olarak söz konusu birimler ile yüz yüze görüşülmüşyapılan harcamaların ticari esnaf kesimine olan etkilerini ölçmek amacıyla anket uygulamasına başvurulmuştur. Elde edilen verilerin değerlendirilmesinde SPSS for Windows istatistikî programıkullanılmıştır. Çalışmada, eğitim harcamalarıyani eğitimin tüketim yönü ele alınarak, bu konuda Yüzüncü Yıl Üniversitesi ErcişMeslek Yüksekokulu örnek olarak ele alınmıştır. Böylece Yüksekokul öğrencileri ile personelinin harcamalarının, İlçe esnaf, sanatkâr ve ticaret erbabına olan etkisi incelenmeye çalışılmıştır. Eğitim kurumları, yetiştirdiği nitelikli elemanlar vasıtasıyla ülke ekonomisine yaptığıkatkıların eğitimin üretim yönü yanısıra yaptıklarıharcamalarla da eğitimin tüketim yönü ekonomik büyümeye katkıda bulunurlar. İşte bu eğitim kurumlarından biri olan Yüzüncü Yıl Üniversitesi ErcişMeslek Yüksekokulu, Ülkemizdeki 643’ü devlet, 25’i de Vakıf Üniversitelerinde olmak üzere toplam 668 Meslek Yüksekokulundan biridir. Çalışmada basit yüzdeler ve çapraz tablolar kullanılmıştır. Anket sorularındaki harcamalar Erciş İlçesi ile sınırlıtutulmuştur. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS Statistical Packet for Social Sciences for Windows istatiki programından yararlanılmıştır. Çalışmanın başlıca materyalini tabakalıtesadüfî örnekleme yöntemi ile seçilen 84’ü öğrenci, 22’si personel ve 67’si de esnaf olmak üzere toplam 174 kişiden toplanan orijinal nitelikli veriler oluşturmuştur. Anketlerin değerlendirilmesinde bu üç grup ayrıayrıele alınmıştır. Bu çalışmada elde edilen veriler, ErcişMeslek Yüksekokulu’nun Erciş’in ekonomik yapısıüzerinde çok büyük etki ve katkısının olduğunu göstermektedir. Yapılan çalışma ampirik bir çalışma olduğundan, uygulamalıaraştırmalarda kullanılan iki araçtan biri olan anket yöntemi kullanılmıştır. Kullanılan bu yöntemde, kapalıve açık uçlu soru sorma tekniğinin ikisinden de yararlanılmıştır. Üç ayrıgruba yönelik yapılan anket çalışmasında öğrenciler için 1062 kişi olarak belirlenen ana kütleye örnekleme tekniği uygulanmıştır. Buna göre örneğin seçildiği ana kütlenin özelliklerini herhangi bir sapma göstermeden yansıtabilmesi ve yeterli büyüklükte olmasıiçin %5 önem seviyesi ve %5 hata payıdikkate alınmıştır. Bu nedenle minimum 1062 ana kütleye 53, 38 ana kütleye 2 ve 910 ana kütleye140 kişi alınmasıgerekmesine rağmen örnek büyüklüğü bu çalışmada daha da yukarıda tutularak öğrenci için 84, personel için 22 ve esnaf için 67 olarak belirlenmiştir2. Bu üç gruba uygulanan üç farklıanket çalışması2010 Nisan ayıile Haziran aylarıarasında yapılmıştır. Eğitim ve eğitim yatırımları, beşeri sermayenin oluşumuna katkıda bulunan faktörlerden birisidir. Beşeri sermayenin gelişmesine yönelik harcamalar mevcut tüketimi ve aynızamanda gelecekte üretim faktörü olan insan unsurunun gelişmesiyle, üretim seviyesini etkileyen bir yatırım şekli olarak önem taşımaktadır. Bu iki özelliğinden dolayıeğitim, diğer iktisadi mal ve hizmetlerden farklıbir konuma sahiptir. Bu yönüyle eğitim ekonomisi bir bilim dalıolarak bulunduğumuz asırda kendini göstermeye başlamıştır. İşte bu eğitim kurumlarından biri olan Yüzüncü Yıl Üniversitesi ErcişMeslek Yüksekokulu ile ilgili olarak yaptığımız araştırmada aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir: Araştırma sonuçlarına göre, Yüzüncü Yıl Üniversitesi ErcişMeslek Yüksekokulunda öğrenim gören öğrencilerin yaklaşık %70’i Ercişdışından çoğunlukla doğu ve güneydoğu bölgelerinden gelmiştir. Bu öğrencilerin yaklaşık %50’isinin aylık geliri 200 TL ile 300 TL arasındadır ve %60’a yakınıbu gelirlerini ailelerinden temin etmektedirler. Örneklemede ele alınan öğrencilerin %50’ye yakınının ailesinin aylık geliri 500 TL ile 1000 TL arasındadır. Ercişilçesinde öğrenim gören öğrencilerin yaklaşık %90’ıkiralık evlerde barınmaktadır. Ve bunların %40’a yakınının barınma harcaması100 TL ile 150TL arasındadır. Yüksekokul öğrencilerinin yaklaşık %60’ının gelirlerinden beslenme için ayırdıklarıpay ise 50 TL ile 100 TL arasıdır. Giyim için ayrılan tutar da 50 TL’den azdır. Örneklemede ele alınan öğrencilerin yaklaşık %90’ıeğitim için 50 TL’den az harcama yapmaktadırlar. Bunların ulaşım için harcadıklarıtutar ise 50 TL ile 100 TL arasıdır. Gene araştırma sonuçlarına göre, örneklemede ele alınan personelin %70’e yakınıevli ve 3–4 arasınüfusa sahiptir. Bunların %80’ine yakınıgelirinin tamamınıharcıyor. Personelin yaklaşık %40’ının geliri 2000 TL ile 2500 TL arasındadır. Deneklerin yaklaşık %30’unun ulaşım için yaptıklarıharcama 50 TL ile 100 TL arası, beslenme için yaptıklarıharcama ise 200 TL ile 300 TL arasıdır. Örneklemede ele alınan ve üçüncü grubu oluşturan İlçedeki esnafın yaklaşık %40’ınıdiğer olarak nitelendirdiğimiz hediyelik eşya, kundura, kuaför vb. ticaret erbabıoluşturmaktadır. Anket yapılan deneklerden %80’ine yakınısatışlarının öğrencilerin Erciş’te olduğu dönemlerde arttığınıifade etmiştir. Nihayet, ülke kalkınmasında önemli bir yere sahip olan eğitimin aynızamanda tüketim yönünün harekete geçmesiyle birlikte bölgesel dengesizlikleri gidermeye yönelik olarak da önemli bir fonksiyon icra ettiği görülmektedir. Özellikle üniversite mensuplarının İlçede oluşturduğu talep baskısıeğitimin bir sürükleyici sektör olmasıbakımından önemlidir. Bu durum İlçede hızlandıran mekanizmasının da etkisi ile ekonomik bir canlanmayısürekli tutacaktır.
