تاریخ اسلام و ایران (Oct 2020)
قَلیان و قلیان کَشی و نقش آن در تمایزات اجتماعی ایران در عصر ناصرالدین‌شاه قاجار
Abstract
قلیان کَشی یکی از عادات و تفریحات ایرانیان در روزگار قاجار بود که چون همۀ اقشار اجتماعی به آن روی آورده بودند، تمایزات بسیاری را در خود نهفته داشت. بنابراین پژوهشگر با روش مقایسه ای مبتنی بر داده های کتابخانه ای و به‌ویژه سفرنامه‌ها و براساس مفهوم «تمایز اجتماعی» ابداعیِ پیر بوردیو، در پی یافتن پاسخی برای این سؤال است که «قلیان به عنوان یک کالای مصرفی و قلیانکَشی به عنوان بخشی از سبک زندگی ایرانیان» چه نقشی در حفظ و بازتاب تمایزات میان اقشار اجتماعی در عصر ناصرالدین شاه قاجار داشته است؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که قلیان در عصر قاجار یک کالای مصرفی و قلیانکَشی نیز برای گذراندن اوقات فراغت همۀ اقشار جامعه رواج داشته، اما قشرهای بالای جامعه، هم با استفاده از قلیانهای تزئینی و گرانبها -مبتنی بر سلیقۀ زیباشناختی خود- تشخّص و تمایز خود را نسبت به دیگر اقشار نشان میدادند و هم با در اختیار گرفتن قلیانچی های مبادی آداب و رعایت آداب و رسوم قلیانکَشی، در پی آن بودند که سلسله‌مراتب اجتماعی خود را حفظ کنند؛ درحالیکه اقشار پایین جامعه تنها برای برطرف کردن نیاز خود همچون رفع خستگی از کار روزانه، به کشیدن قلیان می پرداختند.
Keywords
