Cumhuriyet İlahiyat Dergisi (Jun 2023)
Hadisteki İlleti Tespit ve Tenkit Prensibi Olarak: 'Filan Râvinin Rivâyetine Benzemiyor' İfadesi
Abstract
Hadislerin sıhhatinin tespiti için muhaddisler tarafından hadisin sened ve metnini ilgilendiren birtakım şartlar belirlenmiştir. Bu şartların sened ve metne bakan yönleri bulunmaktadır. Bu şartlardan biri de hadisin illetli olmamasıdır. Hadisin sıhhatini zedeleyen gizli bir kusur olarak bilinen illetin birtakım çeşitleri ve gerekçeleri olup, muhaddislerin illet tespiti noktasında kullandıkları bazı yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemleri üst başlık olarak ikiye ayırmak mümkündür. Bunlardan birisi cem-i turuk yapılarak hadisin illetine ulaşma yöntemi, bir diğeri de muhaddislerin hadislerle çokça meşgul olmalarından ötürü elde ettikleri melekeyle hadisin illetine ulaşmalarıdır. İllet tespitinde kullanılan cem-i turuk yöntemi kullanım sahası olarak daha geniş, hadis melekesiyle illet tespiti ise daha özel ve kapsam olarak nispeten dar bir alanı ilgilendirmektedir. Hadis âlimlerinin illet tespitinde kullandıkları yöntemlerden biri de “filanın rivâyetine benzemiyor” tenkididir. Bu tekit yöntemi, muhaddislerin hadis melekeleriyle uyguladıkları bir yöntemdir. Bu çalışmada ilgili kaidenin kullanım alanı tespit edilmeye ve hangi gerekçelerden yola çıkılarak bu kaidenin kullanıldığı tespit edilmeye çalışılacaktır.
Keywords
