Journal of Agricultural Science and Sustainable Production (Aug 2014)
تأثیر نیتروژن، فسفر و پتاسیم خاک بر پراکنش گونههای مرتعی، علفهای هرز و پایداری گونه‌ها در مراتع خلعت‌پوشان- تبریز
Abstract
چکیده مراتع به عنوان یکی از اکوسیستمهای طبیعی در برگیرنده منابع عظیمی از ذخایر ژنتیکی و گونههای گیاهی میباشند. در رابطه با مدیریت اکوسیستمها از جمله اکوسیستمهای مرتعی میتوان اظهار کرد که مدیریت پایدار آنها مستلزم شناخت و ارزیابی تغییرات مکانی و زمانی در خصوصیات آن به منظور بهرهبرداری بهینه و پایدار از منابع میباشد. به منظور مطالعه تأثیر عناصر غذایی موجود در خاک مرتع از جمله نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) روی پراکنش گونههای مرتعی و علفهای هرز غالب خلعت‌پوشان شهرستان تبریز، بررسی‌ها بر روی مرتع مذکور در بهار سال 1391 به صورت شبکه‌ای با فواصل 40 متر × 20 متر در مساحتی در حدود 14 هکتار انجام شد. از آنالیز تطبیقی متعارفی (CCA) برای بررسی ارتباط بین NPK خاک و پراکنش گونههای مرتعی استفاده شد. دو محور اول CCA توجیه کننده 85 درصد واریانس پراکنش در 18 گونه مرتعی غالب بررسی شده بود. محور اول با محتوی نیتروژن و پتاسیم خاک همبستگی منفی و با محتوی فسفر همبستگی مثبت داشت، در صورتیکه محور دوم با هر سه این عناصر همبستگی مثبت نشان داد. دو گونه چمن پیازک دار ((Poa bulbosa L. و گاو چاق کن (Scariola orientalis (Boiss.) Sojak) بیشترین همبستگی را با میزان فسفر خاک داشتند، در صورتی که اسپرس آذربایجانی(Onobrichis atropatana Boiss.) از جمله گیاهانی بود که با میزان فسفر خاک رابطه منفی داشت. شنگ دماوندی(Tragopogon kotsschys Boiss.) و شنبلیله گرجستانی (Trigonella fischeriana Ser.) بیشترین همبستگی را با پتاس خاک داشتند. بین عناصر غذایی بررسی شده، بیشترین همبستگی بین نیتروژن و پتاسیم خاک مشاهده شد. بطور کلی میتوان اظهار نمود که فقر، کمبود و یا عدم تعادل نیتروژن، فسفر و پتاسیم از عناصر ضروری مورد نیاز گیاهان مرتعی، موجب کاهش گونههای مفید و خوشخوراک مرتعی و افزایش گونههای مهاجم و غیرخوشخوراک میگردد و پایداری مراتع را دچار تهدید و آسیب جدی مینماید. فلذا برای مدیریت پایدار گونههای خوشخوراک مراتع توجه مداوم به تعادل NPK در خاک مراتع ضرورت پیدا میکند.
