برهمکنش نیتروژن و تراکم بوته بر رشد و عملکرد کینوا (Chenopodium quinoa Willd.)

Abstract

سابقه و هدف: کینوا، گیاهی از خانواده تاج‌خروسیان است که در حال حاضر به دلیل ارزش غذایی بالا و تحمل تنش‌های زنده و غیر زنده به ویژه خشکی و شوری، به عنوان یک محصول جایگزین برای گیاهان با مصرف آب بالا مطرح است. در میان عناصر غذایی، نیتروژن مهم‌ترین عنصر محدود کننده رشد گیاهان است که نقش مهمی را در افزایش عملکرد کمی و کیفی محصولات زراعی ایفا می-کند. انتخاب تراکم کشت مطلوب گیاهان زراعی، به علت وجود رقابت بر سر آب، مواد غذایی و نور، یکی از مهم‌ترین عوامل به-زراعی است که تأثیر قابل توجهی بر رشد و عملکرد محصولات زراعی دارد. با توجه به استقبال کشاورزان استان فارس در توسعه کشت گیاه کینوا، این پژوهش به منظور ارزیابی برهمکنش کود نیتروژن و تراکم بوته بر رشد و عملکرد کینوا در شهرستان ممسنی استان فارس اجرا گردید. مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شهریورماه 1397 در شهرستان ممسنی استان فارس انجام شد. عامل اصلی کود نیتروژن در چهار سطح (صفر، 60، 120 و 180 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره) و عامل فرعی تراکم کاشت در سه سطح (60، 80 و 100 بوته در متر مربع) بود. عملیات برداشت در تاریخ 10 آذر ماه انجام گرفت. در این آزمایش صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی و طول پانیکول از طریق 5 نمونه تصادفی برداشت شده از هر کرت اندازه‌گیری شدند. برای تعیین صفت عملکرد زیستی و عملکرد دانه، دو متر مربع از هر واحد آزمایش با رعایت اثر حاشیه برداشت شد. به منظور برآورد شاخص‌های رشدی، دو ردیف میانی از وسط هر کرت با حذف اثر حاشیه در نظر گرفته شد. نمونه‌برداری اول 14 رز پس از کاشت صورت گرفت و نمونه‌برداری های بعدی با فواصل هر 14 روز یک بار تا پایان رشد گیاه انجام شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که کود نیتروژن تأثیر معنی‌داری بر افزایش ارتفاع گیاه، تعداد شاخه جانبی و طول پانیکول داشت. افزایش تراکم بوته، باعث کاهش تعداد شاخه جانبی و طول پانیکول شد. با افزایش نیتروژن و تراکم بوته، ارتفاع بوته، عملکرد دانه، عملکرد زیستی و وزن هزار دانه افزایش پیدا کرد. بیشترین میزان شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و تجمع ماده خشک در بالاترین سطح کود و تراکم به دست آمد. نتیجه‌گیری: با توجه به برتری سطح 180 کیلوگرم نیتروژن و تراکم 100 بوته در متر مربع از لحاظ عملکرد دانه، شاخص برداشت، شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول چنین به نظر می‌رسد که این مقادیر کود نیتروژن و تراکم کاشت برای حصول عملکرد مناسب در منطقه مورد آزمایش و مناطق مشابه قابل توصیه باشد.

Keywords

• تراکم
• شاخص‌های رشد
• عملکرد
• کینوا
• نیتروژن