Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi (Jun 2018)
Uygur Türklerinin İnanç ve Uygulamalarında Toprak
Abstract
Hun ve Köktürklerin kültür mirasını devam ettiren Uygurlar, tam olarak yerleşik hayata geçmiş ilk Türk boyudur. Orta Asya Türk tarihi bakımından devlet olarak gerek yaşadıkları dönemde gerekse de yıkılışlarından sonra çok uzun süre kültürlerini yaşatabilmişlerdir. Özellikle bıraktıkları yazılı belgeler, eski Türk kültürünü anlama noktasında oldukça önemlidir. Uzun bir kültürel geçmişe sahip olan Uygurların inanç ve uygulamalarındaki zengin çeşitliliği görmek mümkündür. Tabiata ilişkin önemli bir unsur olan toprak, diğer Türk boylarında olduğu gibi Uygurlar arasında da kültleşmiş durumdadır. Toprak, Uygurların köken ve türeyiş mitlerinde; destan, efsane, halk hikâyesi, atasözü gibi sözlü edebiyat ürünlerinde; halk hekimliği gibi sağaltma uygulamalarında yer almıştır. Bu durum, Uygurların yaşamında toprağın konumunu ve üstlendiği işlevleri tespit etmeyi gerekli kılmaktadır. Uygur Türklerinde toprak kültünün ele aldığı bu çalışmada “yapısal ve işlevsel yaklaşım” çerçevesinde bir değerlendirme yapılmıştır. Bu kapsamda ilk olarak Uygur Türklerinin yaratılış ve türeyiş mitleri ile inanç ve uygulamalarında yer alan toprak, yapı ve işlevleri bağlamında değerlendirilip sözlü edebiyat ürünlerine yansımaları tespit edilmiştir. Böylece Uygurlarda toprağa ilişkin inançlar ile toprağın Uygurların sosyal ve kültürel yaşamındaki işlevleri ortaya konulmuştur.
