Bulletin of the Mineral Research and Exploration (Sep 2004)
ZORUNLU REGRESYON, TRANSGRESYON VE SEDİMAN GETİRİMİNİN, HAVZA KENARI ÇÖKELME SİSTEMLERİNİN SEDİMANTOLOJİK VE İSTİF STRATİGRAFİK GELİŞİMİ ÜZERİNDEKİ KONTROLÜ, ERMENEK HAVZASI (ORTA TOROSLAR)
Abstract
Orta Toroslarda, Bozkır ve Aladağ naplarının üzerinde yer alan Ermenek Havzası, Erken Miyosen yaşlı gölsel kırıntılı kayaçlar (Yenimahalle formasyonu) ile Orta Miyosen yaşlı resifal şelf karbonatlarından (Mut formasyonu) kuruludur. Bu çalışma, Ermenek havzasının güney kenarındaki kırıntılı istifinin fasiyes analizi ve istif stratigrafik incelenmesini konu almaktadır. İstifi oluşturan alüvyon yelpazesi, Gilbert-tipi delta, plaj ve kıyı yüzü çökelleri yanal ve düşey yönde birbirleriyle geçişlidirler. Bu çökelme sistemleri düşey istif içinde pek çok kez tekrarlanırlar. Sedimanter süreçlerin yanı sıra, tektonik ve iklime bağlı göl düzeyi değişimi ile havzaya gelen sediman miktarının, havza kenarı çökelme sistemlerinin sedimantolojik ve istif stratigrafik gelişimi üzerindeki kontrolü bu çalışma ile irdelenmiştir. Fayla sınırlı olan havza güney kenarı istifi akarsu etkin alüvyon yelpazesi ve delta düzlüğü çökellerinden, kütle akması süreçlerinin hakim olduğu delta ön takım çökellerinden ve yüksek enerjili plaj ve kıyı yüzü çökellerinden oluşur. Gerileyen ya da ilerleyen istiflenme şekli oluşturan bu fasiyes birlikleri yüksek sıklıkta göl düzeyi değişimlerini yansıtırlar. Yenimahalle formasyonu içinde zorunlu regresyonu yansıtan erozyonal uyumsuzluk yüzeyleri ile sınırlanan dört adet istif tanımlanmıştır. Düşük su düzeyi sistem birimi, istif sınırları üzerinde yer alan alüvyon yelpazesi çökellerinden oluşur. Alüvyon yelpazesi üzerinde aşmalı olarak yer alan ve gerileyen istiflenme şekli oluşturan Gilbert-tipi delta, kıyı yüzü ve plaj çökelleri 1. 2. ve 3. istifin transgresif sistem birimlerini oluşturur. 4.istif ise, düşük su düzeyi sistem biriminin üzerinde, yüksek su düzeyi sistem biriminin ilerleyen Gilberttipi delta çökelleri ile tanımlanır. İstifler, çökelme evrimi boyunca göl düzeyi değişimlerine bağlı olarak gelişen paleocoğrafik değişimleri yansıtmaktadır. Fasiyes, sistem birimi ve istiflerin gelişimi, sedimanter süreçlerin yanı sıra tektonik, iklim ve havzaya taşınan sediman miktarı tarafından kontrol edilmiştir. Tektonik, havza içindeki çökme ya da yükselmeyi kontrol ederek su seviyesi ve çökelme alanı hacminin değişimine; artmasına ya da azalmasına neden olmuştur. Havzadaki su miktarı ve havzaya taşınan sediman miktarı iklim denetiminde gerçekleşmiştir, istif içindeki fasiyeslerin dağılımı ve yanal değişimi ise sediman miktarı ve beslenme alanı tarafından kontrol edilmiştir.
