Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Dec 2019)
Usul-i Selase’nin Fatiha Suresindeki İz Düşümü
Abstract
Sünni kelam paradigmasının üzerine inşa edildiği üç temel inanç esası olan usûl-i selâse, Mutezilenin usûl-i hamsesine alternatif geliştirilen bir doktrindir. Sünni kelam terminolojisinde inanç esaslarının üçe indirgendiği üç temel esas; ulûhiyet, nübüvvet ve ahirettir. Sistematik Sünni kelam disiplinin teşekküllüyle beraber kelam kitaplarının üçlü kategorik planı haline gelen usûl-i selâse doktrininin temel referansı Kur’an ve Hadistir. Usûl-i selâse’nin temel ilkelerini ana hatlarıyla ihtiva eden Kuranî referanslardan biri de Fatiha süresidir. Fatiha süresi, İslam inancının eksenini oluşturan bu üç temel ilkeyi ihtiva etmekle adeta İslam kelamının özü ve özeti niteliğini taşımaktadır. Bu bakımdan Fatiha, ilahiyat bahsinin ana konusu olan Allah’ı; semiyyat mevzusu olan meadı ve nübüvvet konusu olan peygamberlik müessesinin gerekliliğini konu edinmekle ‘Kitabın anası’ lakabı ile isimlendirilmiştir. Fatiha süresi, hem mebde (başlangıç) hem vasat (orta) hem de meâd (ahiret)’e dair usûl-i selâse’yi ihtiva eden ilahi kompozisyonunun ‘giriş’ cümlesidir diyebiliriz. Bu çalışmada Fatiha süresinin kelamî açılımını Fahreddin er-Razî’nin perspektifinden tahlil etmeye çalıştık. Fatiha’nın usûl-i selâse’ye dair kelamî açılımını yaparken Mutezile ve Maturidiye’nin görüşlerine de yer verdik. Üç kelam mektebinin konuya dair görüşleri arasında mukayese yaparak konu başlıklarını irdeledik. Şahıs merkezli ve mukayeseli çapraz atıflı bu çalışmamızda Fatiha’nın kelamî izdüşümünü betimlemeye çalıştık.
Keywords
