ارائه چارچوب و تحلیل کارکردهای آژانس‌های ملی نوآوری: مطالعه موردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان

Abstract

تحریک و حمایت از نوآوری در بنگاه‌ها از مسائل حائز اهمیت در سیاست فناوری و نوآوری است. در این راستا "آژانس‌های نوآوری" - نهادهایی عموماً دولتی - در کشورهای مختلف تاسیس شده که مأموریت آن‌ها طراحی و پیاده‌سازی راه‌حل‌ها و ابزارهای سیاستی فناوری و نوآوری است. بر این اساس، هدف مقاله حاضر ارائه چارچوب کارکردها و تحلیل کارکردهای معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان به عنوان آژانس ملی نوآوری در ایران است. قلمرو زمانی این پژوهش از سال 1385 تا 1401، و قلمرو مکانی آن فعالیت‌ها و اقدامات معاونت علمی است. داده‌های مورد نیاز این مقاله از طریق 21 مصاحبه نیمه‌ساختاریافته، اسناد و گزارش‌های سیاستی جمع‌آوری و با تحلیل محتوا از طریق کدگذاری محوری تحلیل می‌شود. بر اساس یافته‌ها 8 کارکرد عمده آژانس‌های نوآوری از جمله معاونت علمی عبارتند از حمایت از پژوهش و توسعه فناوری؛ حمایت از شبکه‌سازی و شکل‌گیری زیرساخت‌ها و توسعه زیست‌بوم نوآوری؛ حمایت از تجاری‌سازی، صیانت و شکل‌دهی بازار فناوری و نوآوری؛ توانمندسازی شرکت‌های فناور، دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها؛ تقویت دیپلماسی فناوری و نوآوری و جابجایی بین‌المللی متخصصان؛ حمایت از صادرات و توانمندی صادراتی؛ تامین مالی فناوری و نوآوری؛ و هوشمندی سیاستی فناوری و نوآوری. با توجه خلأهای نهادی و بافتار ایران، در کارکردهایی مانند تنظیم‌گری و تامین مالی، معاونت علمی در مقایسه با سایر آژانس‌های نوآوری، نقش پررنگ‌تری ایفا نموده و در برخی کارکردها از جمله همکاری فناورانه و جذب سرمایه‌گذاری خارجی فعالیت موثر کمتری در مقایسه با همتایان بین‌المللی خود دارد. نتایج این پژوهش حاوی پیشنهاداتی برای سیاستگذاران و نیز پژوهش‌های آتی است.

Keywords

• آژانس نوآوری
• آژانس ملی نوآوری
• سیاست نوآوری
• معاونت علمی
• فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان