چندمعنایی ماده «ن‏ذر» در قرآن کریم؛ تحلیلی زبان‏شناختی بر همگرایی ریشه ‏ای میان «نذر» و «انذار»

Abstract

«ن‏ذر» ازجمله ماده‏هایی در قرآن کریم است که نقشی مؤثر در ساخت برخی مفاهیم کلیدی ایفا کرده است. از یک ‏سو باید از «نَذر» یاد کرد که ازجمله انگاره‏های دینی محسوب می‏شود که ناظر به منسکی خاص در رابطه انسان با خداوند متعال است. از دیگر سو، با طیفی از واژگان چون «إنذار»، «مُنذِر» و «نَذیر» مواجهیم که با معنای «ترس» و «هراس» در ارتباطند. قاطبه لغویان و مفسران قرآن کریم، در بحث از ماده «ن‏ذر» به ذکر این معانیِ به‌ظاهر نامرتبط بسنده کرده، نسبت به وقوع اشتراک لفظی (همنامی) یا معنوی (چندمعنایی) سکوت اختیار کرده‏اند. پژوهش حاضر بر پایه این دیدگاه که مطالعۀ پیشینۀ تاریخیِ واژگانِ مشترک از طریق ریشه‏شناسی، ابزار کارآمدی برای تمییز اشتراک لفظی از معنوی است، به ریشه‏یابی «ن‏ذر» پرداخته، می‏کوشد همگرایی ریشه‏ای میان «نَذر» و «إنذار» را به اثبات رساند. این مطالعه نشان می‏دهد، «نَذر» در بافت نزول قرآن کریم بر منسکی خاص اطلاق می‏گردد که طی آن، نذرکننده به‌منظور ایمنی ازآنچه می‏هراسد، با خداوند متعال پیمان می‏بندد که در صورت برخورداری از حمایت‏های الهی، عملی را انجام دهد یا ترک نماید.

Keywords

• اشتراک معنوی
• اشتراک لفظی
• ریشه‏شناسی
• معناشناسی تاریخی
• ترس
• امنیت