Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (Mar 2025)
KERBELA ŞEHİDİ ABBAS BİN ALİ’NİN FIRAT’TAN SU GETİRMESİ KONULU İKİ RESMİN KARŞILAŞTIRILMASI
Abstract
İran’da görülen duvar resimlerinin ilk örnekleri Sasanilere kadar uzanmaktadır. Toplumuetkileyen birçok olay duvar resimleri ile ifade edilmiştir. Toplumun dinî ve sosyal yaşamındaönemli bir yeri olan olaylardan biri de Kerbela vakasıdır. Kerbela hadisesi başta duvarresimleri olmak üzere çeşitli sanat dallarını etkilemiştir. Bu çalışmada Kerbela hadisesi (10Muharrem 61/10 Ekim 680) sanatsal açıdan incelenmiştir. İran sahasında bu resimlere dahaçok Gîlân bölgesinde rastlamak mümkündür. Gîlân’da Kerbela hadisesiyle ilgili toplam ellidenfazla türbede duvar resmi vardı ancak günümüzde resimli türbelerden sadece yirmisi ayaktakalabilmiştir. Bu çalışmada Hz.Ali’nin oğullarından Abbas’ın Fırat’tan su getirme konusununişlendiği, başka bir yerde benzeri olmayan iki resmi ele alınmıştır. Bunlardan biri Gîlân eyaletinebağlı Lâhîcân’da 9/630-631’de yapılan ve Safevîler döneminde bazı değişikliklere uğrayan DörtPadişah Türbesi’nde yer almaktadır. Bu duvar resmi 1277/1898’de Gulam Hüseyin Lâhîcânîtarafından resmedilmiştir. Diğer resim ise İsfahan’da İmamzade (imamların oğulları vetorunlarının mezarları ve türbeleri) İsmail’de bulunur. Kaçar dönemine ait olan bu resmi yapansanatçı Muhammed Salih İsfahanîdir. Bu araştırma, Kerbela hadisesinin İran halk sanatındaişlendiği ve bu sanatın ortaya koyduğu resimlerin hızla yok olduğunu vurgulamaktadır. Safevîve Kaçar, halk ressamları Kerbela vakasını türbelerin duvarlarına resmederek dini düşünceleriniifade etmiş, özellikle Abbas bin Ali’nin kahramanlığını vurgulamışlardır. Ancak toplumsaldeğişim ve modernleşme, bu sanatın gerilemesine sebebiyet vermiştir. Bu çalışma, bir yandantürbelerin duvar resimlerini tanıtmayı amaçlarken, bir yandan da kimi sembolik tasvirlerinyapıldığı dönemde; hangi kültürel, siyasî ve toplumsal kaygıların etkili olduğuna dair çözümönerileri sunmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmanın yöntemi, makalenin özelliği gereği, bütüngörsellerin, yazılı belgelerin toplanması, elde edilen verilerin analitik olarak incelenmesi vebetimleyici bir yöntemle değerlendirilmesi şeklinde olmuştur.
Keywords
