ساختار بصری نقاشی‌های دیواری تبریز (در سه دهه اخیر)

Abstract

ضرورت سامان‌دهی نقاشی‌های دیواری به‌منظور رفع آلودگی‌های بصری شهر‌ها امری اجتناب‌ناپذیر است؛ زیرا بخش عمده‌ای از ناآرامی‌های روانی و مشکلات فرهنگی کلان‌شهرهای کنونی متأثر از ناهماهنگی‌های محیطی است. استفاده صحیح از هنر نقاشی دیواری می‌تواند در تلطیف نماهای شهری نقش مؤثری ایفا کند. این شاخه از هنر نقاشی، ضمن داشتن اصول و معیارهای ثابت، دارای قواعدی ویژه مناطق مختلف است؛ این اصول و ضوابط می‌توانند به‌منزله معیار سنجش کیفیتِ آثار نقاشی دیواری مورد استفاده قرار گرفته، بر اساس آن‌ها عیوب و کاستی‌های موجود بررسی شوند. این مقاله در پاسخ به این سؤال تنظیم شده است که آیا نقاشی‌های دیواریِ تبریز، از نظر فنّی و بر اساس اصول و معیارهای هنری و زیبایی‌شناسی، در سطح قابل قبولی قرار گرفته‌اند. بدین منظور، در این پژوهش 55 نمونه عکاسی‌شده از نقاشی‌های به‌اجرا درآمده در سطح شهر تبریز (به‌منزله جامعه آماری)، به روش مشاهده و تحقیق میدانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. برای تشخیص سطح کیفیت هنری آن‌ها، به روش کتابخانه‌ای، به منابع معدود امّا مستدل و تخصصی استناد شده است. این آثار از دو جنبه بصری و محتوایی قابلیت بررسی داشتند؛ ولی با توجه به گستردگی مباحث در این مقاله، صرفاً به مطالعه ساختار بصری آن‌ها پرداخته شده است. بر اساس یافته‌های تحقیق و با توجه به اصول و قواعد مرتبط با ساختار بصری نقاشی‌های دیواری، دلایل ضعف و کاستی‌ها با روشی علمی و به دور از هرگونه پیش‌داوری تبیین شده است. نمونه‌های موجود در این مجموعه در رعایت اصول فنی و سبک و مناسبات فرهنگی نمود ضعیفی دارد و فاقد ایده‌های نو، سبک و تکنیک مورد انتظار از یک اثر هنری است.