Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Nov 2024)
İsrāfīl’in Fetret Döneminde Vahiy Getirdiğini Bildiren Rivayetin Tefsir ve Siyer Anlatılarına Etkisi
Abstract
ʿĀmir eş-Şaʿbī’den (ö. 104/722) mürsel olarak nakledilen rivayete göre Kur’an vahyinin kesintiye uğradığı ilk fetret döneminde İsrāfīl elçi olarak görevlendirilmiş, üç yıl boyunca Resūlullah’ın nübüvvetine eşlik etmiş ve bu süre zarfında Resūlullah’a el-kelimete -mine’l-vaḥyi- ve’ş-şey’ (vahiy olan sözler ve bilgiler) indirmiştir. Fetretū’l-vaḥy döneminin anlaşılmasında önem arz eden rivayet sened ve metin açısından sahih kabul edilmiş, sahih kanallarla nakledildiği belirtilmiş, muhaddisler tarafından itibar atfedilmiştir. Erken dönemde metin farklılıkları görülse de söz konusu rivayet birçok kaynakta yer alarak manen şöhret kazanmıştır. Diğer yandan rivayetin müdrec ifadelerine, şerhlerine ve muhteva analizi yapılarak ulaşılan verilere göre Resūlullah’a nübüvvet makamının görev ve sorumlulukları fetret döneminde öğretilmiş, O’nun bilgi, amel ve adab bakımından tekamülüne yönelik eğitim yine bu dönemde verilmiştir. El-Māverdī (ö. 450/1058) gibi bazı müfessirler rivayette indirildiği bildirilen el-kelimete -mine’l-vaḥyi- ve’ş-şey’’in “…Allah sana Kur’an’ı ve hikmeti indirmiştir…” (4/en-Nisā’: 113) ayetinde buyurulan hikmet olabileceği üzerinde durmuşlardır. Rivayet, ihtiva ettiği bu bilgilerle vahiy meleği, İsrāfīl’in görevleri, fetret döneminde Resūlullah’ın intiharı düşünmesi, fetret döneminin süresi gibi birçok meselenin yeniden düşünülmesini gündeme getirmiş, çeşitli tartışmaların doğmasına sebebiyet vermiştir. Bu itibarla çalışmada ilk fetret döneminin anlaşılmasında öneme sahip rivayetin etkilediği tefsir konuları ve siyer meseleleri araştırılmaktadır. Böylece çalışmanın Kur’an tarihinin yanı sıra tefsir ve siyer disiplinlerinin ilgili meselelerine de katkıda bulunması amaçlanmaktadır. Tarihsel verilerin dökümü ve kronolojik olarak mukayesesi yöntemleri uygulanarak tamamlanan araştırma sonucunda rivayetin tefsir alanında 10/Yūnus: 16, 16/en-Naḥl: 2, 16/en-Naḥl: 102, 26/eş-Şuʿarā: 193 ayetlerinin tefsiri ile fetretū’l-vaḥy, vahiy çeşitleri ve vahyin indirildiği dil konularında istihdam edildiği; siyer alanında ise Mekke-Medine dönemlerinin tarihlendirilmesi, gizli ve açık davet dönemlerinin belirlenmesi, Rasulullah’ın şirk, küfr, intihar gibi günahlardan korunması meseleleri ile İsrāfīl’in elçiliğine dair yaklaşımlara etki ettiği görülmektedir.
Keywords
