Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (Mar 2023)
ALTIN ORDA DEVLETİ’NİN İSLAMLAŞMASINDA YESEVÎYYE VE KÜBREVÎYYE TARİKATLARININ ROLÜ
Abstract
Altın Orda Devleti, Cengiz Han’ın torunu Batu Han tarafından 1241 yılında kurulmuştur. Sınırları batıda Dinyester Nehri’nden doğuda İrtiş Nehri’ne kadar uzanan bu devletin geniş coğrafyasında her türlü ırk ve din mensupları yaşamıştır. 13. Yüzyılın ortalarından itibaren tasavvufi zümreler etkin irşad ve tebliğ faaliyetini başlatmış ve 14. Yüzyılın ortalarında Altın Orda Devleti’nde yönetici sınıfı dahil halkın çoğunluğu İslamiyet’i kabul etmiştir. Bu süreçte özellikle Ahmed Yesevî’nin öğretileri ile oluşan Yesevîyye tarikatı ile Necmeddin-i Kübra’nın kurduğu Kübrevîyye tarikatı çok büyük rol oynamıştır. Harezm’den Kırım’a kadar uzanan coğrafyada bu iki tarikatın dervişleri İslam kültürünü yaymışlardır. Yesevî ve Kübrevî Sufîleri Altın Orda’nın farklı dini ve etnik toplulukları arasında tebliğ çalışması yapmışlar, yönetimin desteğinden istifade ederek hankâh, zaviye ve medrese gibi kurumlarda yaygın eğitim faaliyetleri yürütmüşler hatta bazıları İslam’ı mudafaa etmek amacıyla savaşlara katılmışlardır. Araştırmada Altın Orda’da hangi tarikatın hangi dönemlerde aktif faaliyet gösterdiği, Sufi şeyhlerin İslamlaşma sürecine katkıları, onların devletin idari sistemindeki yeri ve manevi mirası ele alınacaktır.
