Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Jan 2014)
Kent Kültürü Oluşturma Aracı Olarak Kültürel Belediyecilik: Selçuklu Örneği
Abstract
Fiziksel, sosyo-ekonomik ve kültürel anlamda kentin gelişiminden sorumlu olan yerel yönetimler, toplumu etkileme potansiyeli yüksek olan kurumlardan biridir. Ancak yerel yönetimlerin karar organlarının attıklarıadımların, insan tutum ve davranışlarıüzerinde etkide bulunduklarıgerçeği, kültürün, kent kültürünün veya kimliğinin kamu aktörleri tarafından etkilenemeyeceği anlamına gelmez; gelmemelidir de. Aksine yerel yönetimlerkültürün etkilerinin bilincinde olarak, onu kullanmalıdırlar. Zira içinden çıktıklarıtoplumun kültüründen etkilenen örgütler, aynızamanda o toplumun kültürünü önemli ölçüde etkilerler. Belediyeciliğin şehrin fiziki yapısına dair hizmetlerin sunumu anlamınıaşarak, sosyal ve kültürel birtakım işlevleri de üstlenmeye başlaması, sadece yerel ihtiyaçlar ve sorunlara, insanların bir kentlilik bilinci geliştirerek yaklaşmalarına katkısağlamakla kalmaz, aynızamanda kentte yaşayan insanlarıkaynaştırıcıişleve de sahip hale gelir. Belediyelerin kültürel hizmetleri ve bu bağlamda oluşturulan kentlilik bilinci, yürütmekte olduklarıdiğer hizmetlerin planlanmasıve yürütülmesi sürecinde tamamlayıcıbir rol üstlenebilecektir. Belediyeler, kentin gündelik hayatının akışıiçinde, günün ve çağın gereklerini yerine getirmeye çalışırken, bunu kentin geçmişine ait özellikleriyle kaynaştırarak yaptıklarıtakdirde, kentin özgün dokusunu koruyarak insanlara kent bilinci kazandırabilir, onlarıbelki ‘kentli’ ve özel olarak “x kentli” haline getirebilirler. Sosyal, kültürel ve ekonomik anlamlarda farklıkatmanların bir araya gelmesiyle oluşmaya başlayan uyumlu ve anlamlıbirliktelik, kente ait olan, o kenti farklıkılan ve o kente değer katan bir unsur olan kent kimliğini oluşturur. Özellikle, yeni oluşturulan belediyelerin, kent kültürü ve kentlilik bilinci oluşturmak adına yörenin tarihinden beslenerek geçmişle bağlar kuran kentsel dokular oluşturmalarıonların başarıya ulaşmasında önemli rol oynayacaktır. Belediyeler, kültürel politikalarınıkentin geleneksel ve kültürel özellikleri ve nüfusun kültürel karakteri ışığında oluşturduklarıtakdirde, insanlarda ‘kente özgü’ olana dair bir aidiyet duygusu gelişecek, insanlar kentlerini sahiplenecek ve yerel yönetimlerin kentin fiziksel, sosyal ve kültürel çehresini geliştirmeye yönelik çalışmalarında ona destek olacaklardır. Kentler, alışılagelen davranışörüntüleri, düşünceler, siyasi tercihler ve sosyal ilişkiler gibi kente özgü sosyal, siyasal ve kültürel birtakım özelliklere sahip olmanın yanısıra fiziksel yapısıyla, mimarisiyle, kente özgü estetik değerleriyle “sadece insanların bir arada yaşadığıfiziksel bir mekân” olmaktan daha fazlasınıifade eder. Hz Mevlana’nın da ifade ettiği gibi, “aynıdili konuşup, aynıduyguya sahip olmayanların anlaşamaması”na paralel bir benzerlik, bir kentte yaşayan insanların yaşadıklarıkente karşıaidiyet duygusu besleyebilmelerinin sadece aynımekânıpaylaşmalarıyla mümkün olmamasıkonusunda da kurulabilir. İnsanların aynızamanda kentle özdeşleşebilen bir kimliğe sahip olmasıgerekir. Mekân ve mekânın tarihi, kent kimliğinin ve kent kültürünün oluşturulmasıiçin kurucu niteliğe sahip bir unsurdur. Bu nedenle günümüzün tektipleştirici etkilerinden kentleri korumak adına, kentlere yeni bir kimlik kazandırmaya çalışmaktan ziyade o kentin tarihine bakılarak, kentin kültürünün özgün karakterini oluşturan değerlerin keşfedilmesi ve bu özgünlüğün günün şartlarının gerekleriyle bütünleştirilerek kent kimliğinin sürekliliğinin sağlanmasımümkün olacaktır. Kentler geleneksel değerler ve deneyimler ışığında, günümüzün beraberinde getirdiği sosyal, kültürel veya fiziksel sorunlara daha etkili çözümler geliştirebileceklerdir. 1989 yılında kurulan Selçuklu Belediyesi, Konya’nın en genç ve en büyük ilçesi olmasının yanısıra, geçmişe referansla Selçuklu adınıtaşıyan tek kent belediyesi olarak kent halkında “Selçuklu’lu olma” bilincini yerleştirme adına yürüttüğü kültürel faaliyetleriyle dikkat çekmektedir. Bu makalenin temel amacıda, Selçuklu Belediye’sinin 2009 – 2012 yıllarıarasında, tarihe vurgu yaparak yürüttüğü bilimsel, popüler ve geleneksel faaliyetler ve projeler, restorasyon çalışmalarıve arkeolojik kazılar, sempozyumlar ve çeşitli yayınlar aracılığıyla geliştirdiği kültürel belediyecilik anlayışınıve bu anlayışın insanlarda kente dair bir aidiyet duygusu ve bir kent kültürü oluşturma noktasındaki çabalarınıincelemek ve mümkünse diğer yerel yönetim birimleri açısından ‘ders’ çıkarma ya da ‘örnek’ olma potansiyelini sorgulamaktır. Bu amacın gerçekleşmesini kolaylaştıran sosyal, kültürel ve ekonomik koşullar Selçuklu açısından mevcuttur. Selçuklu nüfusu Konya kent merkezinde belki de en kozmopolit olanıdır. Yoğun yükseköğrenim öğrenci nüfusu, son yıllarda hızla artan yeni yerleşim yerlerinin, sitelerin ve konut alanlarının varlığı, bu ortamda yaşamayıtercih eden insanların ve ailelerin Selçuklu’da bulunması, sosyolojik ve idari açıdan değerlendirmeye alınacak son derece zengin insan kaynağıanlamına gelmektedir. Farklıtercih ve yaşam tarzlarının bir arada yaşamalarıve bu kitlelerin belli değerler etrafında, özellikle de ‘Selçuklu’luk bilinci’ çerçevesinde birleş tiril mesi kenti yönetenler açısından önemlidir. Kentin kültürel ve ekonomik kaynaklarınıda yabana atmamak gerekmektedir. Tarihte farklımedeniyetlere beşiklik eden, Hristiyanlık ve İslamiyet açılarından önemli eserlere kaynaklık eden Selçuklu kültürel çoğulculuk, farklılık ve zenginliğini geliştirme kastıyla bilinçli faaliyetler yapabilir. Ayrıca ekonomik anlamda da koşullar müsaittir. Ekonomik açıdan Konya’da merkezde yer alan, Organize sanayi bölgelerine ve müteşebbislere ev sahipliği yapan kent, nüfus ve diğer kaynaklarının da itici etkileriyle ekonomik olarak en güçlü belediyelerinden birinde yine bu zengin kaynaklarınıdeğerlendirmeye açan yaklaşımıyla kent kültürü geliştirme çalışmasıiçin en şanslıbelediye konumundadır. Selçuklu Belediyesi yetkilileri yürütülen kent kültürünü zenginleştirici çalışmalarınıbilinçli tercihler doğrultusunda yaptıklarınıifade etmektedirler. Elimizde bu konuda somut bir delil bulunmasa bile, belediye yöneticilerinin bu konudaki kanaatlerini dikkate almak durumundayız. Bu çalışma belediye bakışaçısınıdikkate almak suretiyle bu açıdan kent kültürü oluşturabilme potansiyeli taşıyan etkinlikleri değerlendirmektedir. ‘Dışarıdan’ ve özellikle de çalışmanın nesneleri konumunda olan kitlelerin algıve değerlendirmelerini inceleyen bir çalışma yürütülebilir di . Ancak, bu çalışma belediye boyutunu dikkate almak suretiyle konunun arkasında yatan ‘görünmeyen’, ‘ifade edilmeyen’ ve ‘edilmek istenmeyen’ unsurlar üzerinde durma yönünde irade ortaya koymaktadır. Böylece kamu politikasıaktörlerinden birincil paydaşların, kamu yöneticilerinin karar verme saikleri ile amaç - araç arasındaki doğrudan ya da dolaylıilişkilerin değerlendirilmesi konularına ağırlık verilmektedir. Selçuklu Belediyesi açısından kent kültürü ve kentlilik bilinci oluşturma yönünde atılan adımların sonuca götürebilecek, kentlileri kaynaştıracak ve kenti çekim merkezi haline getirecek bir ortam oluşturma ihtimali yüksektir. Bu anlamda belediye yöneticilerinin teşebbüste bulunmalarıbile anlamlıdır. Yerel yönetim performansıhususunda son derece yüksek bir bilinç seviyesinin bulunduğu kabul edilmekle birlikte; bu idarelerin bilinçli tercihlerle politika tespitine dönük olarak dizayn edildiğini söylemek de o kadar zordur. Bütün bu sınırlılıklar ve zorluklar çerçevesinde ifade edilebilecek nokta, Selçuklu Belediyesi’nin kent kültürüne önem veren ve bir dizi faaliyeti dikkate alan görüntüsüdür. Çalışmamız kent kültürü ve kentlilik bilinci çerçevesinde Selçuklu’da yürütülen faaliyetlerin bir dökümünü yapmakta, bunlarıkamu politikasıyaklaşımıçerçevesinde değerlendirmektedir.
