Islām va ̒ulūm-i ijtimā̒ī (Sep 2024)
تأثیر نگرش دینی بر ارزیابی مدارک بازیابی شده (مطالعه موردی پژوهشگران عرصه فیلمنامه‌نویسی)
Abstract
مقدمه و اهداف: هدف اصلی پژوهش حاضر، کشف تأثیر نگرش دینی پژوهشگران عرصه فیلمنامه‌نویسی بر ارزیابی مدارک بازیابی‌شده هنگام جستجو است. فیلمنامه‌نویسان به‌عنوان ستون اصلی اثر تلویزیونی و سینمایی می‌توانند بر ذائقه مخاطب و تفکرات دینی آنها اثر بگذارند و نیز نوع نگرش دینی آنها و پژوهشگرانی که در تبیین فیلمنامه کمک می‌کنند، بر رفتار آنها می‌توانند مؤثر باشند. ازاین‌رو، این پژوهش درصدد است نشان دهد نگرش دینی این افراد چه تأثیری بر جستجوی آنها در پایگاه‌های اطلاعاتی و ارزیابی آنها از مدارک بازیابی‌شده خواهد داشت؛ زیرا سرانجام این ارزیابی توسط آنها، مستقیماً بر نوع متن فیلمنامه و دیالوگ‌هایی اثر خواهد داشت که قرار است نوشته شود. ازسوی‌دیگر با توجه به اینکه ارزیابی مدارک بازیابی‌شده توسط کاربر نهایی انجام می‌شود، ازاین‌رو، شرایطی که کاربر در آن قرار دارد بر ارزیابی او اثر می‌گذارد. پژوهشگر درصدد است بررسی کند که آیا پیوندی بین اعتقادات، باورها، اعمال دینی، و رویکردهای دینی پژوهشگران عرصه فیلمنامه‌نویسی و عملکرد جستجوی اطلاعات آنها وجود دارد یا خیر. انواع تحقیقات در زمینه شاخص‌های دین‌داری انجام شده اما در عرصه تولید محتوا در رسانه‌ها که بخش عظیم خوراک فکری جامعه از این طریق تأمین می‌شود هیچ پژوهشی انجام نشده و تأثیر دین‌داری بر رفتار تولیدکنندگان محتوا بررسی نشده است. سؤالی که قرار است به آن پاسخ داده شود این است که ابعاد نگرش‌دینی (اعتقادی، مناسکی، عاطفی و پیامدی) پژوهشگران فیلمنامه‌نویسی بر ارزیابی آنان از مدارک بازیابی‌شده چه اثری دارد. روش: این تحقیق از نظر هدف، کاربردی است و از رویکرد کمی (روش پیمایشی توصیفی) جهت جمع‌آوری داده‌ها استفاده شده است. جامعه‌آماری، شامل 43 نفر از پژوهشگران عرصه فیلمنامه‌نویسی تلویزیون و سینما هستند (روش سر‌شماری). جهت سنجش ابعاد نگرش دینی (باورها و اعتقادات دینی، اعمال دینی، عواطف دینی و آثار دینی) از پرسش‌نامه دین‌داری گلاک و استارک استفاده شد که این پرسش‌نامه شامل 26 گویه است که در چهار بعد اعتقادی (7 گویه)، بعد عاطفی (6 گویه)، بعد پیامدی (6 گویه) و بعد مناسکی (7 گویه) تدوین شده است. در تحقیق حاضر جهت آماده کردن محیط آزمایشی و شبیه‌سازی محیط و نیاز اطلاعاتی واقعی برای پژوهشگران، وظایف کاری طراحی شد. برای هر کاربر یک سناریو تعریف شد و براساس آن به جستجوی منابع اطلاعاتی مورد نیاز پرداخت. مهم‌ترین مقیاس‌ها و خرده‌مقیاس‌های سنجه ارزیابی مدارک بازیابی‌شده در تحقیق حاضر «عملکرد جستجوی اطلاعات» و «عملکرد تعاملی» در نظرگرفته شد. هر وظیفه کاری شامل یک سناریو و درخواست است که مشخص می‌کند هر کاربر چه کاری باید انجام دهد. پژوهشگران پس از مطالعه دقیق سناریو و درخواست، ابتدا جستجوهایی را در موضوع سناریو و درخواست خود انجام دادند و سپس مقالات مرتبط با سناریو را براساس معیارهای پرسش‌نامه سنجش ربط مدارک بازیابی‌شده، ارزیابی کردند. مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی مدارک، عملکرد جستجوی اطلاعات (استفاده از موتورهای کاوش، تعداد منابع اطلاعاتی گزینش‌شده و تعداد صفحات مشاهده‌شده در هر پایگاه اطلاعاتی) و عملکرد تعاملی (تشخیص شهرت تولیدکننده محتوا، تشخیص قابل درک بودن و جدید بودن محتوا و میزان رضایت کاربر و زمان صرف‌شده جهت جستجو) بود. نتایج: این پژوهش به تأثیر نگرش‌های دینی (بعد مناسکی، بعد تجربی، بعد پیامدی و بعد عاطفی) بر ارزیابی مدارک بازیابی‌شده توسط پژوهشگران عرصه فیلمنامه‌نویسی می‌پردازد. ارزیابی مدارک به معنای قضاوت کاربران درباره مدارک بازیابی‌شده حاصل از جستجویشان است که آن مدارک بازیابی‌شده تا چه حد با نیاز اطلاعاتی آنها مرتبط است. نتایج نشان می‌دهد بافت دینی جامعه می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر ارزیابی ربط مدارک بازیابی‌شده داشته باشد. یافته‌ها نشان می‌دهد عملکرد جستجوی اطلاعات، میانگین بالاتری دارد. بعد مناسکی (B=0.400) و اعتقادی (B=0.262) می‌توانند به‌عنوان پیش‌بین‌های معنادار برای ارزیابی مدارک بازیابی‌شده عمل کنند. ضریب بتا در بعد مناسکی (0.400) نشان می‌دهد هر واحد افزایش در نمره بعد مناسکی (مانند نماز، روزه، شرکت در مراسم مذهبی)، احتمال ارزیابی مثبت مدارک بازیابی‌شده را 40 درصد فزایش می‌دهد. این یافته تأیید می‌کند که انجام مناسک دینی، به‌طور مستقیم بر قضاوت پژوهشگران درباره محتوای بازیابی‌شده تأثیر می‌گذارد. ضریب بتا در بعد اعتقادی (0.262) حاکی از این است که باورهای دینی (مانند اعتقاد به خدا، معاد، یا شریعت) نیز تأثیر مثبت اما ضعیف‌تری دارد. این مطلب نشان می‌دهد پژوهشگرانی که باورهای دینی قوی‌تری دارند، ممکن است ناخودآگاه معیارهای دینی را در ارزیابی مدارک بازیابی‌شده دخالت دهند. اما بعد پیامدی (B=-0.057) و عاطفی (B=-0.021) تأثیر معناداری بر ارزیابی مدارک بازیابی‌شده ندارند. بدین معنا که عواطف، تصورات و احساسات مربوط به رابطه معنوی با خدا، و آگاهی دینی پژوهشگران نمی‌تواند ارزیابی مدارک بازیابی‌شده را پیشگویی کند. بحث و نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان می‌دهد شاخص‌های مناسکی و اعتقادی می‌توانند ارزیابی مدارک بازیابی‌شده توسط پژوهشگران را پیش‌بینی کنند؛ زیرا سطح معناداری در آنها به‌ترتیب 02/0 و 03/0 است و با توجه به ضرایب بتا، تأثیر بعد مناسکی بیش از بعد اعتقادی است؛ اما دو بعد پیامدی و عاطفی بر ارزیابی مدارک بازیابی‌شده اثر ندارند. بنابراین در ارزیابی مدارک بازیابی‌شده، صرفاً نباید به الگوریتم‌های بازیابی اطلاعات پایگاه‌های اطلاعاتی اکتفا کرد. بلکه باید در نظر داشت که کاربر، در تصمیم‌گیری و سنجش میزان مرتبط بودن مدارک بازیابی‌شده، نقش مستقیم ایفا می‌کند. بردبار و کشاورز (1402) به این نتیجه رسیدند که رابطه معناداری بین بعد اعتقادی با مثبت‌اندیشی پرستاران و اتخاذ تصمیمات مناسب در زمینه بهبود وضعیت بیماران وجود دارد که با نتایج تحقیق حاضر هم‌راستاست؛ اما نتیجه پژوهش جعفری کادیجانی و معدنی (1402) با نتایج پژوهش حاضر همخوانی ندارد؛ زیرا آنها به این نتیجه رسیدند که مؤلفه پیامدی، بیشترین نقش را در اعتیاد اینترنتی و انتخاب صفحات نامرتبط با نیاز اطلاعاتی توسط دانش‌آموزان داشته است. لوئیس[1] و همکاران (2011) به این نتیجه رسیدند که مؤلفه‌های اصلی دین‌داری مانند احساس هویت دینی و مناسک مذهبی بیشترین میزان ارتباط را با میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی دارد. یافته‌های تحقیق‌کینلی[2] (2012) که حاکی از رابطه مثبت و معنادار بین سبک‌های شناختی کاربران و رفتار اطلاع‌یابی آنان است، با نتایج تحقیق حاضر همسو است. به طراحان نظام‌های بازیابی اطلاعات پیشنهاد می‌شود تا بافت دینی جامعه‌ای را در نظر بگیرند که قرار است از آن سیستم استفاده‌کنند. تعارض منافع: این مقاله تعارض منافع ندارد.
Keywords
