Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları (Dec 2018)
Fransa’da Laiklik, İslam, Müslümanlar ve Din Eğitimi Politikaları
Abstract
Avrupa'daki birçok ülkenin din eğitimine yönelik yaklaşımları, yerel, bölgesel ve ulusal koşullarındaki değişiklikler nedeniyle farklılık göstermektedir. Bir ülkenin dini arka planı, dine bakış açısı, toplumdaki dini değerlerin rolü, din ile devlet arasındaki ilişki, eğitim sisteminin yapısı vb. etkenler, din eğitimi ve uygulamalarında değişik tercihleri beraberinde getirmektedir. Genel olarak Avrupa’daki din eğitimi uygulamaları konusunda üç farklı yaklaşım bulunmaktadır. İlki “no religious instruction” veya “laic” olarak ifade edilen devlet okullarında din eğitimine yer vermeyen laik din eğitimi, ikincisi “confessional religious education” olarak ifade edilen bir dine veya mezhebe dayalı din eğitimi, üçüncüsü ise “non-confessional religious education” olarak ifade edilen bir dine veya mezhebe dayalı olmayan din eğitimi yaklaşımlarıdır. Fransa’da 1905 yılında devlet ve kiliseyi birbirinden tamamen ayıran yasal düzenleme ile devlet okullarında din eğitimine yer verilmemektedir. Fransa’daki bu uygulama Müslüman toplumun devlet okullarında din eğitimi alabilme/yapabilme özgürlüğünü de sınırlandırmaktadır. Ancak 1980 sonrası toplumda yükselen yeni taleplere cevap olarak dini konular, tarih, coğrafya ve edebiyat dersi öğretim programlarının içerisinde dinler hakkında öğretim ve non-confessional din eğitimi yaklaşımı temel alınarak verilmektedir. Bu bağlamda, Fransa’da devlet okullarında uygulanan laik din eğitimi anlayışı ile bunun İslam toplumu ve din eğitimini nasıl etkilediğini belirlemek, önemli bir problem alanı olarak görülmektedir. Buradan hareketle araştırma Fransa ile özdeşleşen ve Fransa’nın ruhu olarak adlandırılan laikliğin, İslam’ı, Müslümanları ve ülkedeki din eğitimi politikalarını ne yönde etkilediğini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Belirtilen ana amaç çerçevesinde Fransa’da laik yaklaşımın doğuşu, laikliğin uygulamadaki farklı boyutlarıyla sosyal-kültürel ve dini hayata yansımaları, Avrupa’daki din eğitimi yaklaşımları ve bunların bir parçası olan laik din eğitimi yaklaşımı, Fransa’da Müslümanların tarihsel arka planı ve İslam din eğitiminin farklı boyutları, literatür taraması yöntemine başvurularak incelenmektedir. Araştırmada konjonktürel siyasi gelişmelerin etkisiyle katı/militan laikliğin uygulandığı Fransa’da, toplumsal hayattaki değişim, gelişim, ihtiyaç ve beklentiler ile bir arada yaşama arzusunun neticesi olarak din eğitimi konusunda yeni yönelimlerin ortaya çıktığı ve bu sürecin Müslümanların din eğitimi taleplerini olumlu yönde etkilediği sonucuna varılmıştır.
