مکانیسم تعامل بین پیشران‌های یادگیری فناورانه مبتنی بر پرسشگری معکوس: کاوشی بر اهمیت ویژه محیط و بافت یادگیری

Abstract

هدف: تدریس و یادگیری به‌عنوان فعالیت‌های اصلی دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی محسوب می‌شوند که یا در محیط‌های رسمی و یا با آموزش‌های غیررسمی صورت می‌گیرد. به‌منظور ارائه یک رویکرد نوآورانه برای تدریس و یادگیری دانشگاهی، پژوهش حاضر به دنبال معرفی یک مدل طراحی تدریس تلفیقی بود؛ مدل پداگوژیکی که «یادگیری فناورانه مبتنی بر پرسشگری معکوس» یا Fibtel نامیده می‌شود.مواد و روش‌ها: به لحاظ هدف، این پژوهش از نوع کاربردی بود و از لحاظ چگونگی گردآوری داده‌های مورد نیاز برای پاسخ به دو سؤال‌ پژوهش، در گروه طرح‌های پژوهشی ترکیبی-اکتشافی طبقه‌بندی می‌شود. برای شناسایی پیشران‌های ‌Fibtel و عناصر زیرمجموعه آن‌ها، از مرور نظام‌مند و تحلیل محتوای استقرایی 59 مقاله با اعتبار علمی Q1 و Q2، پیمایش هدف‌مند دیدگاه 30 نفر از متخصصان آموزش عالی و جلسه مدیریت تعاملی با حضور هدف‌مند 13 نفر از خبرگان استفاده شد. به‌منظور مدل‌سازی ساختاری-تفسیری پیشران‌های مذکور، از طریق پرسشنامه «ماتریس خودتعاملی ساختاری» داده‌های مرتبط با دیدگاه 22 نفر از متخصصانی که به‌صورت هدف‌مند انتخاب شده بودند، جمع‌آوری گردید و از طریق تکنیک میک‌مک مورد واکاوی قرار گرفتند. نمونه‌های آماری پژوهش از طریق روش نمونه‌گیری آگاهی‌دهندگان مطلوب در دسترس انتخاب شدند. ضمن اینکه، به‌منظور بالا بردن دقت و توافق بین یافته‌ها، از اعتبارپذیری تفسیری استفاده شده است.بحث و نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد مدل ساختاری-تفسیری Fibtel با سه سطح رابطه، دارای 9 پیشران علّی و 76 عنصر زیرمجموعه است که عموماً از جنس سازنده‌گرا می‌باشند؛ شامل: بافت یادگیری، طراحی برنامه آموزشی، الزامات و نیازمندی‌های فناورانه، شایستگی‌های یادگیرندگان، محتوا و منابع یادگیری، تسهیل‌گری، فعالیت‌های یادگیری، فرصت‌های تعامل و سنجش یادگیری و بازخورد. به استثنای رابطه یک‌طرفه پیشران بافت یادگیری، مکانیسم تعامل سایر پیشران‌ها دوطرفه و پیوندی است. این نوع مکانیسم روابط نشان می‌دهد: 1. بافت و فرهنگ سازمانی در محیط‌های دانشگاهی ایران از اهمیت و تأثیرگذاری زیادی بر روی سایر عوامل مؤثر در یادگیری برخوردار است. از این‌رو، بدون اصلاح و تغییر این بافت و فرهنگ سازمانی، عملاً تغییر در سایر عوامل مؤثر در ارتقای یادگیری نیز نتیجه چندانی نخواهند داشت. 2. برای انجام تغییرهای بزرگ در سیستم کلاس درس دانشگاهی، نیاز به طراحی برنامه‌های گسترده یا فناوری‌های متنوع نیست؛ بلکه باید نقاط حیاتی، حساس و تعیین‌کننده یادگیری دانشجویان یا همان پیشران‌ها و عناصر یادگیری را پیدا کرد و آنگاه با اِعمال تغییری کوچک و هوشمندانه در رابطه بین هر کدام از آن‌ها، یادگیری و پژوهش دانشگاهی را به سوی تغییرهای بزرگ‌تر هدایت کرد.

Keywords

• پیشران‌ یادگیری
• مدل‌سازی ساختاری-تفسیری
• یادگیری پرسشگری
• یادگیری فناورانه مبتنی بر پرسشگری معکوس
• یادگیری معکوس