نقد و بررسی مؤلفه‌های ماهیت علم در آموزش علم

Abstract

سال‌هاست که ماهیت علم به عنوان یکی از اهداف آموزش علم مورد توجه قرار گرفته و درک ماهیت علم به عنوان یکی از اجزای سواد علمی مطرح شده است. در این مقاله که پژوهشی توصیفی-تحلیلی است پس از طرح رویکرد زمینه‌گرا در آموزش علم و انتظاراتی که از یک کلاس روزآمد علوم می‌رود، به چیستی ماهیت علم و مؤلفه‌های آن پرداخته می‌شود و سپس دیدگاه استاندارد درباره ماهیت علم که در استانداردهای بین­المللی آموزش علم مؤلفه­های آن را شاهد هستیم معرفی شده و نقدهای وارد برآن، از جمله ارائه تصویری ثابت و غیر پویا از علم مطرح می­شود. از طرفی دیگر نشان داده می­شود که این دیدگاه به­گونه­ای با فلسفه علم هنجاری مرتبط است. در ادامه دیدگاه­های رقیبی چون وجوه علم و شباهت خانوادگی درباره ماهیت علم معرفی و نشان داده می­شود که رویکرد شباهت خانوادگی افزون بر اینکه مؤلفه‌های دو رویکرد دیگر را شامل می‌شود، جامع‌تر، نظام‌مندتر، متنوع‌تر و در کل از مفهوم سطح بالاتری برخوردار است؛ همچنین این رویکرد سازگار با فلسفه علم توصیفی است. در انتهای مقاله پیشنهادهایی برای ورود ماهیت علم به برنامه ریزی­های درسی و آموزشی آموزش و پرورش و تربیت معلم کشور ایران ارائه شده است.

Keywords

• آموزش علم
• ماهیت علم
• سواد علمی
• دیدگاه استاندارد
• رویکرد وجوه علم
• رویکرد شباهت خانوادگی
• رویکرد زمینه‌گرا