واکاوی جلوه‌های کهن‌الگوی آنیموس در شعر نازک الملائکه

Abstract

در الگوی روانکاوی یونگ، ساحت روان هر انسان متشکل از دو عنصر نرینه و مادینه است که فقط قطب موافق آن عیان است و دیگری در درون، نهفته است. آنیموس یا نرینة درون، ساحت مردانة وجود هر زن است که مسئول خلق و خو و روحیات مردانه است و به طور ناخودآگاه بر رفتار، عملکرد، گفتار و حیات روانی زن اثر می­ گذارد. در باور یونگ اگر زن بتواند این نیروی درونی را مهار کند و با او از در سازش در آید از ویژگی­های مثبت آن که عموما صفات خاص مردانه هستند، برخوردار می­شود و برعکس اگر نتواند آن را کنترل کند، خصائص منفی مردانه بر او غلبه می­کند. نمود بیرونی این نیروی درونی در محصولات ذهنی زنان به شکل­های مختلفِ مثبت و منفی بروز می­کند. شعر زنانه یکی از تجلیگاه­های اصلی بروز و ظهور آنیموس است. هدف جستار حاضر، کشف جلوه­ها، دلالت­ها و معانی پنهان آنیموس در شعر نازک الملائکه است که از او به عنوان یکی از پرچمداران انقلاب فرمی و محتوایی در شعر معاصر عربی یاد می­شود. نبود تحلیلی روشمند دربارة موجودیت مردانه در شعر نازک بر مبنای یک رویکرد روانشناختی به عنوان ضرورت این مقال تشخیص داده شد. نتایج نشان می­دهد، شاعر طی جریان فردیت­یابی خود، گاه با نبمة مردانه وجود خود به تفاهم و آرمش می­رسد و گاه با او به کشمکش می­پردازد و از این طریق حیات روانی­اش به مخاطره می­افتد. همچنین غلبة نومیدی بر کلیت شعر او بیانگر آن است که شاعر در جریان کشمکش با این نیروی اثرگذار، غالبا ناموفق بوده بنابراین جنبه­های منفی آنیموس در قیاس با جنبه­های مثبت در شعر او نمود بیشتری دارد.

Keywords

• ناخودآگاه جمعی
• کهن الگوی آنیموس
• یونگ
• نازک الملائکه