تربیت اسلامی (Dec 2024)
تحلیل نقش سبک فرزند پروری اسلامی در مصونیتِ نوجوانان از آسیب های شبکه‌های اجتماعی و گوشی‌های هوشمند
Abstract
مقدمه و اهداف: یکی از عناصر مهم در تحقق بخشی به تحول بهنجار در نوجوانان، سبک فرزندپروری والدین است. پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که مهمترین عناصر در تحول رفتارهای برونیسازی‌شده فرزندان متاثر از سبک فرزندپروری و والدگری والدین است. توصیه دانش روانشناسی این است که اگر چنانچه والدین تلاش عالمانهای در گستره فرزندپروری مبذول دارند و روش‌های تربیتی و ارتباطی مناسب و همتراز با سیر تحوّلی(زیستی، شناختی، عاطفی و اجتماعی) نوجوانان را اتخاذ کنند، نرخ تحقق کُنشوری‌های شناختی و رفتاری بهنجار در آنان افزایش خواهد یافت. یکی از آسیب‌های مهم که در عصر کنونی، نوجوانان را تهدید می‌کند، استفاده بی‌ضابطه و گسترده از فضای مجازی و فناوری دیجیتال است. به‌دلیل فواید فراوانی که توسعه اینترنت در دنیا دارد، کاربران این فناوری جدید، هرروز رو به افزایش است.نوجوانان، یکی از مهمترین قربانیان فضای مجازی بی‌ضابطه هستند. سبک والدگری والدین و سبک فرزندپروری آنان از عناصری است که در تحول بهنجار نوجوان و در مصونیت‌بخشی آنان، تاثیر سازنده دارد.در آموزه‌های اسلامی مصونیت بخشی از ابتلا به ناهنجاری‌های روانی، اخلاقی، شخصیتی و اجتماعی فرزندان و نسل‌های بعدی آنان را، با عملکرد آموزشی و سبک پرورشی والدین، مرتبط شده است و از تتبع در آموزه‌های دینی می‌توان ادعا نمود که سبک فرزندپروری اسلامی می‌تواند باعث افزایش مصونیت نوجوانان از آسیب‌ها باشد. هدف پژوهش پیش رو تحلیل نقش سبک فرزندپروری اسلامی در مصونیت نوجوانان از آسیب‌های مرتبط با فضای مجازی و فناوری دیجیتال است.روش پژوهش: بر اساس تقسیم‌بندی تحقیقات علمی بر اساس هدف، پژوهش حاضر در ردیف تحقیقات نظری و کاربردی قرار می‌گیرد. همچنین از روش توصیفی - تحلیلی نیز بهره گرفته می‌شود. یعنی پس از جمع‌آوری و دسته‌بندی مباحث و توصیف آنها، به تحلیل و جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از هر کدام پرداخته می‌شود. در تحقیقات توصیفی محقق به‌دنبال چگونه بودن موضوع است و می‌خواهد بداند پدیده متغیّر یا مطلب چگونه است. به عبارت دیگر، این تحقیق وضع موجود را بررسی می‌کند و به توصیف منظم و نظام‌دار وضعیت فعلی می‌پردازد. تحقیقات نظری نیز تحقیقاتی هستند که اطلاعات و مواد اولیه تحقیق در روش کتابخانه‌ای گردآوری می‌شود و سپس با روش‌های مختلف استدلال، مورد تجزیه‌و‌تحلیل کیفی قرار گرفته و نتیجه‌گیری می‌شود. در پژوهش پیش رو تلاش شده به تحلیل نقش بهره‌گیری از سبک فرزندپروری اسلامی در مصونیت‌بخشی نوجوانان از اعتیاد به گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی، پرداخته شود. در تحقیق پیش رو همچنین تلاش شده از آموزه‌های اسلامی و روان‌شناختی و تربیتی و پژوهش‌های تجربی، بهره کافی برده شود. در تحقیق پیش رو به تحلیل محتوایی آموزه‌های دینی پرداخته شده و همچنین از روش توصیفی و تحلیلی بهره گرفته شده است.جمع‌بندی: از تتبع و تامل در آموزه‌های اسلامی، دانش روانشناسی و تحقیقات میدانی مرتبط می‌توان نتیجه گرفت که:اعتیاد به اینترنت و گوشی‌های هوشمند در بین نوجوانان، از فراوانی زیادی برخوردار است؛اعتیاد به شبکه‌های مجازی و گوشی‌های هوشمند، آسیب‌های مختلف اجتماعی و اخلاقی وخانوادگی در پی دارد؛شیوه فرزندپروری مناسبِ والدین در شایستگی‌ها و مهارت‌های اجتماعی فرزندان تاثیر محسوسی دارد و باعث مصونیت‌بخشی نوجوان می‌شود؛سبک فرزندپروری اسلامی به‌دلیل ابتاء بر آموزه‌های وحیانی از اتقان و جامعیت بیشتری برخوردار است و متناسب با نیازهای روان‌شناختی و اجتماعی و فطری نوجوانان است؛در سبک فرزندپروری اسلامی به تأمین همه نیازهای عاطفی و روان‌شناختی نوجوان توجه شده و ابتنای روابط والد - فرزندی بر حفظ کرامت و استقلال نوجوانان است؛در سبک فرزندپروری اسلامی به تفاوت‌های فردی و جنسیتی و نیازهای آنان در دوره‌ای که زیست می‌کنند، شده است؛به دلیل تأمین نیازهای عاطفی و روان‌شناختی نوجوان در سبک فرزندپروری اسلامی، انگیزه و رغبت به فضای دیجیتال خطرناک و غیراخلاقی، کاهش خواهد داشت؛شکل‌گیری دلبستگی ایمن در فرزندان از عوامل مصونیت‌بخش به نوجوانان از اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی و گوشی‌های هوشمند است؛عدم تامین نیازهای روان‌شناختی فرزندان در محیط خانواده و در روابط والد - فرزندی، زمینه‌ساز گرایش و نیاز نوجوان به گوشی هوشمند و شبکه های اجتماعی است؛تعامل صمیمانه و مهرورزانه و مبتنی بر رعایت کرامت انسانی، باعث افزایش مصونیت در نوجوانان است.بحث و نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش پیش رو با بسیاری از پژوهش‌های انجام‌شده در رابطه با نقش سبک فرزندپروری با تحول بهنجار کودکان و نوجوانان و مصونیت‌بخشی آنان از آسیب‌های مختلف، سازگاری دارد. پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد که سبک ارتباط والد - فرزندی، نقش سازنده در تحول بهنجار فرزندان دارد و ارتباطی که مبتنی بر مهرورزی و صمیمیت و تکریم باشد، باعث افزایش اعتمادبه‌نفس و عزت نفس و باعث شکل‌گیری دلبستگی ایمن در فرزندان می‌شود. فرزندانی که در یک خانواده عاطفی و در خانواده‌ای که بین اعضای آن تعامل منطقی، محبت‌آمیز و مبتنی بر معنویت خداسو، وجود دارد، از سلامت روان و شخصیت بهنجار برخوردار می‌شوند. اگر نیازهای زیستی، روان‌شناختی و معنوی فرزندان به‌گونه‌ای مطلوب در محیط خانواده تامین گردد، زمینه گرایش فرزندان به دوستی‌های خطرناک و پناه بردن به فناوری دیجیتال خطرآفرین، کاهش می‌یابد. پژوهش‌های مختلف نشان داده است که یکی از علل اصلی گرایش فرزندان و به‌ویژه نوجوانان به فناوری دیجیبتال و فضای مجازی خطرناک و غیراخلاقی، عدم تأمین نیازهای عاطفی و روان‌شناختی آنان در فضای خانواده است. اعتیاد به فضای مجازی و فناوری دیجیتال، آسیب‌های مختلف به‌دنبال دارد. افت تحصیلی، افسردگی، انزواگزینی، اضطراب، آسیب معنوی، آسیب اخلاقی و جنسی، از مهمترین آسیب‌هایی است که ممکن است در اعتیاد به فناوری دیجیتال، دامن‌گیر نوجوانان گردد. والدین بایستی تلاش کنند تا تعاملی صمیمانه با نوجوانان داشته باشند و به آنان اعتماد کرده و مسئولیت برخی کارها را به آنان واگذار کنند. والدین بایستی نظارت غیرمستقیم بر فعالیت‌های فرزندان داشته باشند و سعی کنند آنان را در محیط اجتماعی سالم و مدارس آموزشی سالم، تربیت کنند. التزام والدین به هنجارهای اسلامی و ارزش‌های دینی و دعوت نوجوانان نیز به این فضای اخلاقی و معنوی، از عناصر مهم در مصونیت‌بخشی از ناهنجارهای اجتماعی و اخلاقی است. در پایان از همه افرادی که در ترویج دانش و ارزش‌های اسلامی و دینی تلاش می‌کنند قدردانی نموده و از خوانندگان گرامی تقاضا داریم با انتقادات سازنده خویش، ما را در پیشبرد اهداف تربیتی و علمی، یاری نمایند.
Keywords
