برآورد ظرفیت ترسیب کربن خاک و زی‌تودۀ زیرزمینی در تودۀ آمیختۀ راش و ممرز (مطالعۀ موردی: جنگل لیره‌سر تنکابن)

Abstract

بوم‌سازگان‌های جنگلی از بزرگ‌ترین منابع ذخیرۀ کربن هستند. به‌منظور برآورد ظرفیت ترسیب کربن زی‌تودۀ زیرزمینی، خاک و ریشه در تودۀ راش و ممرز در جنگل لیره‌سر در تنکابن، 30 نمونه از هر یک از دو گونۀ راش و ممرز ریشه‌کن شده از زیر تنه و به‌طور تصادفی انتخاب شد. نمونه‌برداری خاک در سه عمق 10-0، 30-10، 50-30 سانتی‌متری و نمونه‌برداری ریشه در شش طبقة قطری کمتر از یک، 5-1، 10-5، 20-10، 50-20 و بالاتر از 50 میلی‌متری از قسمت‌های مختلف ریشه انجام شد. نمونه‌های خاک از الک 2 میلی‌متری عبور داده شد و نمونه‌های ریشه خشک و با دستگاه آسیاب‌کن پودر شدند. مقدار ذخیرۀ کربن در ریشه‌های گونة راش 8404 کیلوگرم در هکتار و در ریشه ممرز 6235 کیلوگرم در هکتار و مقدار کلی کربن ترسیب‌شده در لایه‌های معدنی خاک از عمق 10-0 تا عمق 50-30 سانتی‌متر مربوط به راش 121 و ممرز 161 تن در هکتار محاسبه شدند. نتایج حاصل از ترسیب کربن خاک در دو گونۀ راش و ممرز نشان داد که مقدار ترسیب کربن خاک در گونۀ ممرز در همۀ لایه‌ها به‌ترتیب 3/62، 5/72 و 9/56 و در گونۀ راش به‌ترتیب 42، 6/43 و 7/35 تن در هکتار است. نتایج آزمون تی مستقل نیز نشان داد که بین کربن ذخیره‌شده در قطرهای مختلف ریشۀ راش اختلاف معنی‌داری با ممرز وجود ندارد. مقدار ترسیب کربن خاک در گونۀ ممرز در همۀ لایه‌ها بیشتر از راش است که تأثیر تنوع گونه‌ای بر مقدار ترسیب کربن خاک را نشان می‌دهد. با توجه به تأثیر آمیختگی گونه‌ها بر ذخیره و ترسیب کربن در مقایسه با گونۀ خالص راش، انتظار می‌رود که در جنگلکاری در مناطق مستعد، از ترکیب گونه‌های مختلف درختی استفاده شود. همچنین با توجه به پراکنش گستردۀ راش و ممرز در جنگل‌های هیرکانی، به‌نظر می‌رسد که گونۀ ممرز تعدیل‌کننده در تجزیۀ عناصر و ترسیب کربن در خاک باشد.

Keywords

• بوم‌سازگان‌های جنگل
• ترسیب کربن
• ذخیرۀ کربن
• زی‌تودۀ زیرزمینی