نقد تحلیل و زیبایی شناسی متون (Mar 2023)
ویژگی‌های سبکی و زبانی حقایق‌الاخبار خورموجی
Abstract
حقایق‌الاخبار، تألیف میرزا جعفرخان حقایق نگار خورموجی، یکی از منابع مهم تاریخی عصر قاجار به شمار می‌رود. مورخان و محققان غالباً به ویژگی‌های تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری این اثر پرداخته‌اند و به ویژگی‌های سبکی و زبانی آن، نیز جایگاه این اثر در نثر دوره‌ی قاجار، چندان توجه نشان نداده‌اند. نظر به اهمیت بحث، شناخت ویژگی‌های زبانی و سبکی کتاب حقایق‌الاخبار و نسبت آن با نثر تاریخی این دوره، موضوع شایسته‌ی درنگی است که تبیین ابعاد و زوایای آن پژوهشی جامع و مستقلی را طلب می‌نماید. از این رو این جستار، با روشی توصیفی‌ـ تحلیلی درصد پاسخ-گویی به این سوالات است که ویژگی‌های سبکی و زبانی حقایق‌الاخبار چه بوده و چه جایگاهی در میان ادبیات منثور و تاریخی دوره‌ی قاجار داشته است؟ یافته‌ها نشان می‌دهند که ویژگی‌های سبکی و زبانی خورموجی در حقایق‌الاخبار مشتمل بر مواردی، چون: گرایش غالب نویسنده به ساده‌نویسی، واقع‌گرایی، در عین وجود پاره‌ای از ویژگی‌های نثری و زبانی گذشته از قبیل: رسوخ لغات ترکی، مغولی، استفاده از ضرب‌المثل‌های فارسی و عربی و اصطلاحات نجومی، استعانت نویسنده از آرایه‌های ادبی، بهره‌گیری از اشعار، آیات قرانی و احادیث می‌باشد. همچنین نشان می-دهد که نویسنده با وجود بهره‌گیری از برخی ویژگی‌های سبکی و زبانی متون گذشته، غالباً التزام خود به ساده‌نویسی را به اشکال مختلف، حفظ نموده و با اعمال آن در امر تاریخ‌نویسی، اثری روان و به دور از نثر مصنوع و متکلفانه‌ی مرسوم خلق نموده است.
