İstidlâl Biçimlerinin ve Farklı Düşünce Tarzlarının Tefsire Etkisi: Âyeti Örneği وَمَاخَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّالِيَعْبُدُونِ

Abstract

Öz: Müfessirler bir âyeti ele alırken birçok ilimden yararlanır. Kur’ânilimleri, fıkıh usûlü ve belagat bu ilimlerin başında gelir. Müfessirin âyetiyorumlamasında kullandığı usûlün etkileri açıkça görülür. Müfessirin yorumunuetkileyen ve yönlendiren bazı dış unsurlar da bulunmaktadır. Bunların başındamüfessirin kelâm problemleri ile ilgili kanaatleri gelmektedir. Çoğu zamanmüfessirler, bu tür âyetleri ön kabullerini esas alarak yorumlamaktadırlar. Bunedenleâyeti hakiki manasından çıkarıp mecaza yorumlayabilmektedirler. Böylecekelâmî tercihlerini, âyetle delillendirmeye çalışmaktadırlar. Ön kabul ilehareket edilen konulardan biri de Allah’ın yaptığı eylemleri bir gaye ile yapıpyapmadığı meselesidir. “Ben insanları ve cinleri sadece bana ibadet/kulluketmeleri için yarattım.” (Zâriyât 51/56) âyeti de bu çerçevede ele alınan âyetlerinbaşında gelmektedir. Bu âyetle ilgili şu sorular sorulmaktadır: Allah’ınfiillerinin amacıvar mıdır? Her bir insanı ibadet için yarattığı düşünüldüğündeAllah’a ibadet etmeyen kâfirler, çocuklar ve deliler, O’nun iradesi dışında mıhareket etmektedir? Allah’ın gayesinin gerçekleşmemesi mümkün müdür? Buradakiibadet/kulluk ile kastedilen şer’i ibadet midir yoksa Allah’ı tanımak gibifarklı bir anlamda mı kullanılmıştır?The influenceof deduction (Istıdlal) styles and different modes of thought on Tafsir;example of “And I did not create the jinn and mankind except to worship Me” Theverse Zâriyât 51/56.Abstract: Interpreters utilize too many different sciences during their examinationof the verses of Quran. Quran sciences, methodology of Islamic jurisprudence(fiqh) and Balagha are the primary sources of this interpretation. The outcomesof the methods that have been used during the interpretation by theinterpreters can be clearly observed in their works. There are also someexternal factors that are affecting and directing the interpretation of aninterpreter. One and maybe the most common of these factors is interpreter’sopinions about the problems of Kalam. Most of the time interpreters are makingtheir interpretations on the basis of their presuppositions. Because of that,they might interpret a verse of Quran by the metaphorical way instead of realinterpretation. Moreover, they try not to make a concession from theiressentials. One of the other outcomes of these presuppositions is whether Allahhas acted in his actions on a purpose or not. The verse Zâriyât 51/56 “And Idid not create the jinn and mankind except to worship Me” is the most used oneof these verses that have been covered in this framework. There are somequestions regarding this verse such as “Is there any purpose and intentions ofAllah’s actions?”,  “When it has beenthought that Allah created all human kinds and Jinn to worship him, in thiscase the question is those who are children, infidels and mentally ill peopledo not worship him acting out of Allah’s will? Is it possible that “Allah’swill” does not become truth? The worship that is mentioned here is the worship,which is based on sharia or in a different meaning such as just to know Allah?.