اثرات تحول سنی لندفرم‌ها بر دینامیک کربن پدوسفر (مطالعه موردی: دامنه‌های آلاداغ- شمال شرقی ایران)

Abstract

در این پژوهش فاکتورهای مؤثر بر انتشار دی‌اکسید کربن و نسبت معدنی شدن در 12 مخروط افکنه در دامنه­های جنوبی آلاداغ با سنین نسبی جدید، میانه و قدیمی اندازه­گیری شد. گسترش فرسایش گالی در مخروط افکنه­های قدیمی­تر منجر به انتقال حجم وسیعی از لایه­های سطحی غنی از کربن آلی و لایه­های عمقی خاک شده است. این رخداد با تقویت شکستن خاکدانه­ها و کمپلکس­های معدنی-آلی، افزایش حساسیت کربن آلی خاک نسبت به معدنی شدن میکروبی را به دنبال داشته است. درحالی‌که مخروط­ افکنه­های جوان­ در مقایسه با مخروط­های فعال و قدیمی­تر محیط نسبتاً پایدارتری را به معرض نمایش گذاشته­اند. شکل­گیری این مخروط­ها در قاعده مخروط­ افکنه­های قدیمی منجر به افزایش تجمع رسوبات ریزدانه، کاتیون­های قابل‌تبادل و کربن آلی حمل شده از سطوح مخروط­های قدیمی شده است. از سوی دیگر، ظرفیت جابجایی کمتر فرایندهای فرسایشی در این محیط­ها با توجه به موقعیت قرارگیری­شان، محیطی پایدار برای ترکیب ذرات ناپایدار کربن آلی با رسوبات ریزدانه و کاتیون­های قابل‌تبادل فراهم می­آورد. این مکانیزم منجر به افزایش پایداری خاکدانه­ها در این محیط­ها شده که به‌نوبه خود حساسیت پذیری کربن آلی نسبت به تنفس میکروبی را کاهش می­دهد؛ بنابراین علی­رغم اینکه مؤلفه‌های ناپایدار کربن آلی و متعاقباً تنفس میکروبی در این محیط­ها نسبت به سایر مخروط­ها بسیار زیاد بوده است، نرخ معدنی شدن به دلیل حفاظت کربن آلی خاک بسیار پائین­تر از سایر لندفرم­ها بوده است. تفاوت­های ژئومورفولوژیک مخروط افکنه­هایی با سنین مختلف منجر می­شود این لندفرم­ها شرایط ناپایداری را در نرخ تبادل کربن از پدوسفر به اتمسفر به نمایش بگذارند.

Keywords

• تغییر اقلیم
• لندفرم
• ژئومورفولوژی
• دی‌اکسید کربن
• خاک