Majallah-i Huqūqī-i Biyn/al-milalī-i (May 2024)
نقض تعهد بر اثر تصویب قانون داخلی ناسازگار: تحلیل رأی دیوان بین‌المللی دادگستری در قضیه برخی دارایی‌های ایران
Abstract
مطابق تعریف طرح مسئولیت دولت‌‌ها برای اعمال متخلفانه بین‌المللی مصوب 2001 کمیسیون حقوق بین‌الملل، نقض تعهد، عبارت است از انجام رفتاری ناسازگار با تعهد دولت. مطابق مقررات ذی‌ربط، مسئولیت دولت متشکل از دو عنصر انتساب و نقض تعهد است. از این رو پس از احراز انتساب اقدامی به یک دولت، چیستی و چرایی نقض تعهد حائز اهمیت است. نکته مهم در این میان آن است که ممکن است دولتی اقدام ناسازگار با تعهدات بین‌المللی را به‌صورت قانونگذاری داخلی انجام دهد، حتی بدون اینکه اقدامی عملی در راستای اجرای قانون داخلی مزبور انجام شود. دیوان بین‌المللی دادگستری در رأی برخی دارایی‌ها، نسبت به احراز نقض تعهد ایالات متحده نسبت به تعهدات ناشی از معاهده مودت 1955 دیدگاه دیگری اتخاذ کرده است. رویکرد دیوان در اعلام متخلفانه‌بودن اقدامات ایالات متحده نسبت به ادعاهای ایران، بخصوص مواد 5 و 10 به گونه‌ای است که پس از احراز ناسازگاری اقدامات ایالات متحده در پهنه قانونگذاری، اجرایی و قضایی با این مواد، دیوان در جستجوی مصداقی عینی برای اعلام متخلفانه‌بودن اقدامات مزبور نسبت به ایران است. بنابراین، پرسش محوری نوشتار پیش رو این است که آیا صرف ارتکاب رفتار ناسازگار تعهد، نقض تلقی می‌شود و دیوان باید چنین امری را نقض محسوب کند یا اینکه باید دست‌کم یک مصداق از چنین نقضی به‌صورت تجلی بیرونی آن نقض مشخص و معین شده باشد تا دیوان بتواند به نقض تعهد حکم دهد؟ در پاسخ باید گفت که معیار تعیین نقض همان است که کمیسیون در طرح مسئولیت دولت متذکر شده است: ناسازگار‌بودن عمل دولت با محتوای تعهد.
Keywords
