Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Dec 2018)
ŞEHRİSTÂNÎ ONTOLOJİSİNDE VARLIK ANLAYIŞI VE ALANLARI
Abstract
Varlık, Kelâm’ın temel konuları arasında yer almaktadır. İslam düşünce tarihine bakıldığında özellikle Cüveynî ile Gazzâlî’nin başlatmış olduğu müteahhirîn dönemden itibaren eserlerde önemli bir yer edindiği görülmektedir. Dönemlere göre Kelâm ilminin konuları değişiklik göstermektedir. Mütekaddimîn dönemde en önemli mesele Allah’ın birliğini ve sıfatlarını ortaya koyma ve savunma iken felsefenin İslâm dünyasında yayılmasıyla birlikte Kelâm ilminin ilgi alanında da bir genişleme meydana geldi. Müteahhirîn dönemle birlikte varlık konusu kelâm’ın temel konuları arasına girdi. Felsefe de varlığa mutlak var olması noktasından yaklaşmakta ancak tamamen meseleyi ele alırken aklı hareket noktası almaktadır. Kelâm ise akılla beraber nakle de bağlı kalmaktadır. Böylece kelâm ilmi konusunu genişletmekle beraber felsefe gibi diğer ilimlerden farklı olarak meseleye yaklaşım tarzının farklılığını da ortaya koymaktadır. Kelamcıların varlık konusunu ele alma noktasında göstermiş oldukları hassasiyetin şüphesiz ki bir nedeni vardır. Şöyle ki kelamın ana esası tevhittir. Nübüvvet ve meâd gibi esaslar ise tevhidin içerisindedir. Tevhidi ispat etmenin yolu ise Allah’ın varlığının delillendirilmesine dayanmaktadır. Bu durumda Allah ve varlık diye iki kavramla karşılaşmaktayız. Allah’ın varlığını ispat edebilmek için ise varlığın araştırılması ve ispat edilerek ortaya konulması gerekmektedir. Bu çalışmada müteahhirîn döneminin çok yönlü âlimlerinden birisi olan Şehristânî’nin varlık anlayışını ortaya koymaya çalışacağız. Bunu da varlığın tanımı, kısımları ve varlıkla ilgili olan kavramlardan hareketle genel olarak izah edeceğiz
