هنر و تمدن شرق (Mar 2021)
تأملی بر نمودهای قدرت در بازنمایی باغ‌های آشوری و نئوآشوری با تکیه بر کتیبه‌ها و نقش‌برجسته‌هایی از قرن 12 تا 7 ق.م
Abstract
با بررسی نقش مؤلفه‌های فرهنگی و جریان‌های فکری در شکل‌گیری ویژگی‌های کالبدی و عملکردی باغ -در یک بستر جغرافیایی- می‌توان به تصویری جامع‌تر از فرهنگ مردمان سازندۀ آن پی برد. نقش مؤلفۀ قدرت در شکل‌گیری تمدن آشوری و نئوآشوری به گونه‌ای است که حکمرانان از نیمۀ دوم قرن هشتم ق.م. در نقش‌برجسته‌ها، از نمایش باغ به‌عنوان رسانه و ابزار نمایش قدرت سلطنتی بر روی دیوارهای قصرهایشان استفاده می‌کنند. ارتباط میان قدرت به‌عنوان یکی از علل شکل‌گیری باغ‌های سلطنتی (چرایی) و نحوۀ نمایش آنها در بازنمایی‌های باغ (چگونگی)، اطلاعاتی از ویژگی‌های کالبدی و عملکردی خاص باغ در این دورۀ تاریخی ارائه می‌دهد. این نگرش نقش‌برجسته‌هایی با محوریت باغ را به مثابۀ بیانیه‌ای امپریالیستی و سیاسی مورد توجه قرار داده و «قدرت» را به‌عنوان یک اصل فرهنگی در تمدن آشوری و نئوآشوری مطرح می‌سازد.هدف از نوشتار حاضر بررسی الگوی کلی باغ‌های سلطنتی آشوری و نئوآشوری با تأکید بر ابعاد سیاسی آن است. چگونگی بروز این مسئله در باغسازی منطقۀ بین‌النهرین به شکل نمایش قدرت شاهانه در بازنمایی‌هایی از باغ دیده می‌شود که تاکنون به صورت جامع و با تأکید بر همۀ ابعاد آن، در قالب پژوهشی مستقل مورد بررسی قرار نگرفته است.روش تحقیق پژوهش حاضر کیفی و از نوع تاریخی و تحلیل محتوا بوده و جمع‌آوری اطلاعات به شیوۀ کتابخانه‌ای با استناد به منابع اطلاعاتی دسته اول نقش‌برجسته‌ها، کتیبه‌ها و متون ادبی آشوری و منابع دسته دوم مقالات و کتب در دسترس صورت گرفته است.بازنمایی باغ سلطنتی به‌عنوان پدیده‌ای طبیعی-فرهنگی در نقش‌برجسته‌های آشوری و نئوآشوری، با هدف نمایش قدرت عمرانی و نظامی شاه و القای قدرت فرازمینی وی صورت گرفته است. این مسئله نشانگر تمرکز بر مؤلفۀ قدرت به‌عنوان زمینۀ اصلی بازنمایی باغ است که در سه سطح با بازآفرینی عمل خلقت در ساخت باغ، منظره‌پردازی طراحی‌شده و مصنوعی و نمایش اجزاء و عناصر غیربومی بر ایدئولوژی و باور فرهنگی قدرت خداگونه و مقبولیت سیاسی شاه تأکید دارد. چنین شکلی از بازنمایی، الگوی کلی باغ سلطنتی را فراتر از هندسۀ واحد و کالبدگرایی، در قالب کیفیات مشترکی نظیر جنبۀ آیینی و تشریفاتی، تصنع و خرق عادت و جنبۀ تقلیدی و نمایشی به تصویر می‌کشد.
Keywords
