Van İlahiyat Dergisi (Jun 2024)
Hadisler Arasındaki İhtilafı Gidermede Cem’ ve Te’lif Yönteminin Kullanılması: Zeydî Muhaddis Ahmed b. Süleyman (öl. 566/1171) Özelinde Bir İnceleme
Abstract
Aralarında ihtilaf olduğu düşünülen rivayetler hem Ehl-i sünnet hem de bu düşüncenin dışındaki İbâdî ve Şiî uleması nezdinde problem olarak addedilmekte ve bu durum günümüzde de varlığını sürdürmektedir. Bu durum iki ekolün müntesiplerini de hadisler hakkında olumsuz kanaatlere sevk edebilmekte ve hadislerin güvenilir olmadığı düşüncesini akıllara getirebilmektedir. Hz. Peygamber’in hadisleri hakkında oluşan bu menfî durumun giderilmesi, İslâm toplumu içerisinde meydana gelen tartışmaların ve neticesinde oluşan gruplaşmaların en aza indirilmesi konusunda da yardımcı olacak bir adım niteliğindedir. Bu sebeple hadisler arasında görülen çelişkilerin giderilmesi için belirlenecek ve uygulanacak yöntemler büyük önem arz etmektedir. Ehl-i sünnet ve Şiî ulemasının çalışmaları neticesinde hadisler arasında görülen ihtilafın giderilmesi konusunda hatırı sayılır bir literatür meydana gelmiştir. Bu birikimden faydalanmak, görülen problemin çözümünü kolaylaştıracak en elzem adımdır. Zira her ne kadar aramızda tarihsel bir uzaklık olsa da selef âlimlerinin çalışmaları günümüz problemlerine de çözüm üretebilecek ipuçlarını haiz olabilir. Bunun yanında bu tür çalışmaların sadece Ehl-i sünnet bakış açısı ile değil farklı düşüncelerin penceresinden de ele alınması, çalışmalara pozitif anlamda derinlik kazandıracaktır. Şîa içerisinde Ehl-i sünnet düşüncesine ılımlı bir yaklaşım sergileyen Zeydiyye, bu anlamda dikkate alınması gereken bir mirasa sahiptir. Bu makale ile Zeydî geleneğin muhtelifü’l-hadis ilmi alanındaki çalışmalarından istifade etmek amaçlanmıştır. Ahmed b. Süleyman (öl. 566/1171), hicrî 6. asırda yaşamış, Zeydiyye mezhebinin önemli bir temsilcisidir. Usulü’l-ahkâm el-cami‘ limesaili’l-helali ve’l-haram adlı eserinde cem’ ve te’lif yöntemini kullanarak hadisler arasındaki ihtilafı giderme konusuna ışık tutacak örnekler ortaya koyduğu görülmüştür. Uṣûlü’l-aḥkâm adlı eseri çerçevesinde onun cem’ ve te’lif yöntemini kullanışına dair örnekler “tahsis, takyîd ve hamletmek” başlıkları altında ele alınmıştır.
Keywords
