تغیرات مرفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی زوفا (Hyssopus officinalis L.) تیمار‌شده با اسیدآمینه و کاهنده های تعرق در خاک های خشک

Abstract

سابقه و هدف: زوفا با نام علمی (Hyssopus officinalis L.) گیاهی خشبی و چندساله می‌باشد. تنش خشکی از جمله تنش‌های غیرزیستی است که اثرات نامطلوبی بر رشد و نمو و سایر فرآیندهای متابولیکی گیاه دارد. در همین راستا استفاده از روش‌هایی هدفمند جهت مقابله با کم آبی ضرورت داشته، لذا این تحقیق بر پایه بررسی میزان تغییرات ایجاد شده در گیاه زوفا تیمارشده با ترکیبات کاهنده‌ تعرق همچنون کائولین و کیتوزان و همچنین اسید‌آمینه گلایسین در شرایط تنش خشکی صورت گرفت. مواد و روش‌ها: این پژوهش به‌صورت کرت‌های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی، با سه تکرار در سال زراعی 96 – 1395 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد انجام گردید. فاکتورهای آزمایش شامل تنش خشکی در 3 سطح (25، 50 و 75 درصد تخلیه آب قابل دسترس گیاه از خاک)، محلول‌پاشی در 4 سطح آب (شاهد)، کائولین (2/5درصد)، کیتوزان (0/4 گرم در لیتر)، اسید‌آمینه گلایسین (2/5 در هزار) و زمان محلول‌پاشی (رویشی و گلدهی، گلدهی) بودند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که، در تیمار شاهد تنش (25 درصد میزان تخلیه آب قابل دسترس)، محلول‌پاشی گلایسین افزایش 59/30 درصدی و کائولین افزایش 27/21 درصدی قطر تاج پوشش و همچنین محلول‌پاشی کیتوزان و کائولین در زمان گلدهی به ترتیب کاهش 6/1 درصد و 6/3 درصدی میزان نشت الکترولیت را باعث شد. بیشترین میزان قطر تاج پوشش را، بر همکنش تیمارهای شاهد تنش و محلول‌پاشی با اسید‌آمینه گلایسین (619 سانتی‌متر مربع) و کمترین میزان نشت را برهمکنش تیمارهای شاهد تنش و محلول‌پاشی کیتوزان و نیز کائولین در زمان گلدهی دارا بودند. افزایش تنش خشکی تا سطح 50 درصد میزان تخلیه آب قابل دسترس، افزایش 4/79 درصدی کلروفیل a و کلروفیل کل را در بر‌داشت و بیشترین میزان کلروفیل a و کلروفیل کل به ترتیب (153 و 216 میلی‌گرم در گرم وزن‌تر) در محلول‌پاشی شاهد، در زمان رویشی و گلدهی مشاهده شد. با افزایش میزان تخلیه آب قابل دسترس گیاه تا سطح 75 درصد، روند کاهشی در میزان پارامترهای سطح برگ (91 درصد) و وزن خشک (51/95 درصد)، کلروفیل a (34/64 درصد)، کلروفیل b (43/86 درصد) و کلروفیل کل (32/87 درصد) و نیز روند افزایشی در میزان فعالیت سوپراکسید دیسموتاز (25/92) مشاهده شد. بیشترین میزان سطح برگ در بر همکنش تیمار شاهد تنش و محلول‌پاشی شاهد (4947 سانتی‌متر مربع) در زمان گلدهی، عملکرد وزن خشک (140/5 گرم در متر‌مربع)، کلروفیل b (69/3 میلی‌گرم در گرم وزن ‌تر برگ) در برهمکنش تیمارهای شاهد تنش و محلول‌پاشی شاهد و فعالیت سوپراکسید دیسموتاز (در برهمکنش تیمارهای تنش شدید و محلول‌پاشی کائولین (0/43واحد بر میلی‌گرم پروتئین در دقیقه) در زمان رویشی و گلدهی بدست آمد. همچنین محلول‌پاشی شاهد، کائولین و کیتوزان در زمان رویشی و گلدهی در مقایسه با سایر تیمارهای آزمایشی بیشترین تاثیر را بر روی میزان کلروفیل b تاج پوشش و وزن خشک داشتند. نتیجه‌گیری: تنش خشکی سبب کاهش میزان پارامترهای مرفولوژیکی شد. اما تأثیرات منفی کمتری بر پارامترهای فیزیولوژیکی داشت، بطوریکه پارامترهای مذکور تا سطح تنش متوسط روند افزایشی را دارا بودند و با افزایش خشکی تا سطح شدید روند کاهشی مشاهده شد. همچنین کمبود آب تا سطح تنش شدید افزایش پارامترهای بیوشیمیایی را نیز باعث شد. محلول‌پاشی با گلایسین و کیتوزان در زمان رویشی و گلدهی در بالا بردن پارامترهای مرفولوژیکی وابسته به رشد موثر بودند و محلول‌پاشی با کیتوزان و کائولین در زمان گلدهی و همچنین محلول‌پاشی با کائولین در زمان رویشی و گلدهی در افزایش پارامترهای بیوشیمیایی مرتبط با میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی گیاه نقش مفیدی ایفا کردند. با توجه به تغییرات صورت گرفته در گیاه زوفا، از این رو می‌توان کاربرد چنین موادی را در جهت کاهش اثرات سوء تنش در سایر گیاهان دارویی نیز توصیه نمود.

Keywords

• کاهش آب قابل دسترس
• محلول پاشی
• فعالیت آنتی اکسیدانی
• رنگیزه های فتوسنتزی