بررسی تطبیقی ترجمه‌های فارسی و عربی ضرب‌المثل‌ها در نمایشنامه‌های شکسپیر (مطالعه موردی: هشت ترجمه از «هملت» و چهار ترجمه از «رام کردن زن سرکش»)

Abstract

پژوهش پیشِ رو، در پی شناسایی و شناساندنِ روش­هایِ انتقالِ مفهومِ ضرب­المثل ­ها، از لابه‌لایِ برابرسازی‌های زبانی است. به این منظور، مقالة حاضر بر پایة روش­های کاربردی ­تر در ترجمة ضرب­المثل ها و با بهره‌گیری از روش «توصیفی-تحلیلی» بر آن است تا دریابد راهبردِ اصلیِ مترجم‌های عربی و فارسیِ دو نمایشنامة «هملت» و «رام کردن زن سرکش» چیست؟ همچنین، اینکه این مترجم‌ها در چه زمان و در چه حالتی به ترجمة تحت‌اللفظی، جایگزین‌سازی با ضرب­المثل یا ترجمة تفصیلی آزادِ یک ضرب­المثل، روی آورده­اند؟ در پاسخ به این پرسش­ها، نخست، فرهنگ ضرب­المثل­ های انگلستان در قرن شانزدهم و هفدهم، به عنوان منبعِ اصلیِ پژوهش در نظر گرفته شد. سپس، ضرب­المثل ­های به‌کاررفته در دو نمایش‌نامه، با استناد به آن استخراج شده و در بخشِ ضرب­المثل، در دو زیربخش ارائه گشتند. واژه‌ها و پاره‌گفته‌های به‌کاررفته در برگردان­ها، به عنوان داده­ های اصلی پژوهش، در دو سطح واژگانی- نحوی و دلالی با یکدیگر مقایسه و توصیف شدند. در پایان، گزارشی از راهبردهای مترجم‌ها در برگردانِ ضرب­المثل­ ها بر پایة ویژگی­های مورد اشاره در تعریف جامع ضرب­المثل (تعریف منتخب این پژوهش) ارائه شد. یافته ­های پژوهش، تفاوت معناداری را مابین برگردانِ مترجم‌های عربی و فارسی نشان نداد. لفظ­ گرایی، راهبردِ غالبِ مترجم‌ها است و برای گره­ها و نقطه ­های دشوار مفهومی- معنایی، پانوشت نیز بر آن افزوده گردیده‌است. نارسایی مفهومی، فقط در برگردانِ اندکی از ضرب­المثل ­های در پیوند با گروه ضدالمثل­ ها دیده شده‌است.

Keywords

• شکسپیر
• ضرب‌المثل
• ضدالمثل
• ترجمه