Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (May 2019)
Bir Şerhin Hikayesini Kovalarken Bir Hikayenin Şerhini Bulmak: Aḥmed b. Maḥmūd el-Ḥalebī’nin Şerḥu’l-Cevāhiri’l-Muḍīʾe’si ve Nesīmī’nin Öldürülüşüne Tanıklığı
Abstract
Bu makale, manzum bir kelam metnininMemlük Türk Devleti’nin son yüzyılının başında Halep’te yazılan şerhini konuedinmektedir. Şerhe konu olan manzum metin, Ḥanefī-Māturīdī kelam geleneğininyayımlanmış en uzun Arapça akaid manzumesi olan İmāmzāde el-Buḫārī’nin(ö.573/1177) ʿUḳūdu’l-ʿAḳāʾid fī Funūni’l-Fevāʾid isimli 770 beyitlikeseridir. Adı geçen manzumenin, 823 (1420) yılında Halepli bir Ḥanefī alim olanAḥmed b. Maḥmūd b. Suleymān (9./15.yy.) tarafından Şerḥu’l-Cevāhiri’l-Muḍīʾebaşlığıyla yapılan şerhi; gerek ʿİmāduddīn en-Nesīmī’nin (ö.823/1420)katledilmesi hakkında oldukça net bilgiler vermesi ve gerekse ḤurūfīliğinNesīmiyye kolundan bahseden ilk metin olması açısından ayrı bir öneme sahiptir.Söz konusu şerhin tahkiki, bir yüksek lisans tezi kapsamında bilimsel metotlarariayet edilmeden yapılmış; sonuçta hem manzume hem de şerhi başka kişilerenisbet edilmiştir. Bu yazıda, ilkin ana metin ile şerhinin yazarlarınınkimliğini tespit etme sürecinde yaşadıklarımız hikayelendirilmeye çalışılmış,ardından şerhin muhtevası kelami ve siyasi açıdan tahlil edilmiş, son olarak daNesīmiyye hareketinin Memlük coğrafyasındaki varlık zemini ve bunun şerhtekiizdüşümü ele alınmıştır.
Keywords
