از «استاره»ی فارسی تا «اسطوره»ی عربی؛ واکاوی ریشه‏شناسی و نشانگری «اسطوره

Abstract

هدف نگارنده از نگارش جستار پیش رو، به دست دادن انگاره‌ای تازه است پیرامون ریشه‏شناسی واژه‏ی «اسطوره» و در پیوند با «استاره»ی فارسی، «استر» عبری و «عستر»/ «عشتر» / «عثتر» سامی-آرامی و با کاربست روش ریشه‌شناسی تاریخی-تکاملی زبان. دربارۀ اسطوره، گونه‌های آن در ادبیات ملل و کنشگری آن در رشته‏هایی مانند روانشناسی، ادبیات، نقد، ادیان و تاریخ و نیز درباره‏ی پیوند اسطوره با میثولوژی یونانی و واژگانی مانند story یا history، انگاره‏های گوناگونی پیشنهاد شده است ولی انجام پژوهشی از این دست از آن‏رو گریزناپذیر می‏نماید که در هیچ‌یک از پژوهش‏های انجام شده، دیدگاهی مشخص و قاطع پیرامون ریشه‏شناسی اسطوره، نشانگری و دلالت راستین آن در آغاز و جایگاهش در ایران باستان و به ‏ویژه پیوندش با واژگان فارسی‏تبار همسان دیده نمی‏شود. طرح این مسأله هم گاه با بازشناسی بینش اندیشگانی غرب به «اسطوره» در یک رویکرد تاریخی-تکاملی پوزیتیویستی و در سیر تاریخ گرایانۀ داروینیستی خواهد بود. دستاوردهای این پژوهش نشان می‏دهد بدانسان که تاریخ با ستاره و ستاره‏شناسی پیوندی ناگسستنی دارد «اسطوره‏ها» نیز ستاره‏نگاشته‏هایی هستند بازگوکننده‏ی بودگی ستارگان و اختران ایستا در پگاه تاریخ و ثبت کنندۀ پیدایش اختران و ستارگانِ در گردش از زبان انسان سنّتی و هم ازاین‌روست که اسطوره‏ها در نمونه‏های بسیاری از ستارگان و آفریده‏های آسمانی خورشیدزاد، ماه‏زاد یا ستاره‏زاد سخن می‏گویند و از خانه‏ی آسمانی خدایان و زیگورات‏هایی که سرای همیشگی خدایان نامیرای جاویدان است. این نشانگری به‌روشنی در نام‌گذاری شهر ساخته‏ی کیومرث یعنی «بابِل: باب+اِل/ ایل» به معنای دروازه‏ی خداوند دیده می شود.

Keywords

• ریشه‏شناسی
• اسطوره
• استاره
• عثتر
• گاه‏شماری ستارگان