تنش های محیطی در علوم زراعی (Feb 2017)
تأثیر کود دامی و تلقیح باکتریایی بر شاخص های فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد نخود (Cicer arietinum L.)تحت تنش خشکی
Abstract
مقدمه و هدف دانه حبوبات با برخورداری از درصد پروتئین بالا، مکمل کیفی دانه غلات میباشد. درمیان تنش های محیطی، کمبود آب مهمترین عاملی است که باعث محدودیت کاشت و کاهش عملکرد محصولات غذایی میگردد. کودهای آلی علاوه بر نقش تغذیه ای، در بهبود خواص فیزیکی و بیولوژیک خاک مؤثر هستند. با توجه به پیامدهای مثبت مصرف مایه های تلقیح ریزوبیومی ازجمله، افزایش کمیت و کیفیت محصول، بهبود شاخصهای رشد، کاهش غلظت نیترات در محصولات کشاورزی و آبهای زیرزمینی و حفظ محیط‌زیست،این پژوهش به‌منظور بررسی اثرات تلقیح باکتری و کود گاوی بر برخی خصوصیات نخود رقم هاشم تحت شرایط تنش خشکی و ترویج مصرف کودهای سازگار با محیط‌زیست طراحی و اجرا شد. مواد و روش‌ها آزمایش در سال زراعی 1392- 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد به‌صورت اسپیلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل سطوح مختلف تنش خشکی در سه سطح (80، 100 و 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و فاکتور فرعی، شامل کود گاوی در سه سطح 0، 50 و 100 درصد نیاز کامل گیاه (20 تن در هکتار) و تلقیح باکتریایی بذور (Mesorhizobium) در دو سطح (تلقیح و عدم تلقیح) بود که به‌صورت فاکتوریل در کرتهای فرعی قرار گرفت. به‌منظور تعیین زمان آبیاری، میزان تبخیر روزانه از تشتک تبخیر هر روز عصر اندازهگیری شد و پس از رسیدن به حد موردنظر، آبیاری به روش سیفونی صورت گرفت. یافته ها نتایج نشان داد که با افزایش شدت تنش خشکی از میزان سرعت رشد محصول و شاخص سطح برگ کاسته شد. سرعت رشد محصول و شاخص سطح برگ در تیمار تلقیح باکتری به‌طور معنیداری نسبت به عدم تلقیح افزایش یافت. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که با افزایش شدت تنش، تمامی اجزاء عملکرد کاهش معنیداری داشتند اما درصد پروتئین دانه افزایش پیدا کرد. افزایش مصرف کود گاوی و تلقیح باکتری باعث افزایش اجزاء عملکرد دانه و درصد پروتئین آن شد. مقایسه میانگین اثرات دوگانه تنش خشکی × تلقیح باکتری نشان داد تلقیح باکتریایی سبب افزایش معنیدار تعداد غلاف در بوته در تمامی سطوح تنش خشکی گردید. مقایسه میانگین اثرات دوگانه کود گاوی × تلقیح باکتری نشان داد که تلقیح باعث افزایش تعداد غلاف در بوته در تمامی سطوح کود گاوی گردید. بیشترین وزن صد دانه در تیمار 20 تن کود گاوی در هکتار و تلقیح باکتری به دست آمد. نتایج اثرات متقابل سه‌گانه نشان دادبیشترین وزن صد دانه در تیمار شاهد ×20 تن کود گاوی در هکتار × تلقیح باکتری به دست آمد. با افزایش شدت تنش خشکی عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به‌طور معنیداری کاهش یافت. بیشترین و کمترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک براثر مصرف کود گاوی به ترتیب در تیمارهای 20 تن کود گاوی در هکتار و عدم استفاده از کود گاوی بود. تلقیح باکتریایی باعث افزایش معنیدار عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک گردید. نتایج مقایسه میانگین اثرات دوگانه کود گاوی × تلقیح باکتری بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در تیمار عدم استفاده از کود گاوی × تلقیح باکتری به دست آمد. نتایج مقایسه میانگین اثرات سه‌گانه بر عملکرد دانه نشان داد که بیشترین عملکرد دانه در تیمار تلقیح باکتری × عدم استفاده از کود گاوی × شاهد به دست آمد. نتیجه‌گیری به‌طورکلی در این پژوهش میتوان بیان کرد که تیمارهای تنش خشکی و تلقیح باکتری تأثیر بیشتری بر شاخصهای فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد دانه نخود میگذارند. تنش خشکی موجب کاهش منابع فتوسنتزی و محدودیت آسیمیلاتها میگردد و بنابراین منجر به کاهش وزن صد دانه و کاهش سطح برگ و درنتیجه کاهش سرعت رشد محصول میشود. در این آزمایش مشخص شد که کاربرد باکتری در شرایط تنش خشکی موجب تعدیل اثرات تنش میگردد بنابراین پیشنهاد میگردد که در مناطقی که احتمال وقوع تنش خشکی وجود دارد، از تلقیح بذور استفاده گردد.
Keywords
