ارزیابی کارایی مدل‌های اپیدمیولوژیکی مختلف در پیش‌بینی روند پیشرفت بیماری لکه نواری جو ناشی از Pyrenophora graminea در استان خوزستان، ایران

Abstract

به منظور ارائه مدل­های مناسب برای پیش­بینی روند پیشرفت زمانی بیماری لکه نواری جو ناشی از Pyrenophora graminea بررسی­های اپیدمیولوژیکی در قالب آزمایش مزرعه­ای در دو سال زراعی 99-1398 و 1400-1399 انجام شد. پیشرفت زمانی بیماری در پنج رقم (زهک، نیمروز، اکسین، نوروز و ایذه) جو و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقاتی گلستان در استان خوزستان اجرا و از مدل­های شناخته شده اپیدمیولوژیکی مانند مونومولکولار، لوجستیک، لوگ- لوجستیک، گمپرتز و ویبل برای ارزیابی روند پیشرفت بیماری استفاده شد. نتایج نشان داد در تمامی ارقام مدل­ لوگ- لوجستیک به عنوان مناسب‌ترین مدل در توصیف پیشرفت زمانی می­باشد. به منظور تعیین میزان خسارت ناشی از بیماری لکه نواری جو، وزن هزار دانه، عملکرد محصول و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (AUDPC) در طول فصل رشد، اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که مدل انتگرالی با استفاده از AUDPC به عنوان متغیر مستقل و درصد خسارت به عنوان متغیر وابسته در رقم نوروز (L = 33.241+0.0002AUDPC) می­تواند 50 درصد تغییرات AUDPC در برابر خسارت را توجیه نماید. در مدل چند متغیره، شدت بیماری در زمان­های مختلف به عنوان متغیر مستقل و میزان عملکرد به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد و این مدل کارایی بالایی در تخمین میزان عملکرد داشت. همچنین شدت بیماری در مراحل ابتدای ظهور علایم بیماری و بعد از خوشه دهی در تخمین عملکرد نسبت به سایر مراحل فنولوژیکی، از اهمیت بالاتری برخوردار می­باشد و مدل چند متغیره (Y = 4836.17 – 38.51X1- 33.78X7+ 16.83X28- 26.56X35) توانست بیش از 90 درصد تغییرات شدت بیماری در برابر عملکرد را توجیه نماید.

Keywords

• اپیدمیولوژی
• خسارت
• لکه نواری جو
• پیشرفت زمانی
• سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری