Literary Arts (Mar 2020)
نقش عنصر «فضاسازی» در خلق محتوای حماسی در «هفت‌خان رستم» از شاهنامة فردوسی
Abstract
در عرصۀ داستان‌نویسی معاصر، تحلیل آثار برمبنای عناصر داستان به‌منظورِ تعیین نوع ادبی اثر، شناخت و نقد متن و سنجش قدرت و هدف داستان‌پرداز بسیار رواج یافته است. اگر یکی از رموز جاودانه‌شدن شاهنامه، قدرت فردوسی در داستان‌پردازی قلمداد شود، بررسی عناصر داستان در داستان‌های این منظومه، به‌منظور شناخت بیشترِ ویژگی‌های نوع ادبی حماسی ضروری به نظر می‌رسد. در این پژوهش براساس داستان «هفت‌خان رستم» شاهنامه، تأثیر یکی از مهم‌ترین عناصر سازندۀ داستان یعنی عنصر «فضاسازی» در انتقال فضای حاکم بر اثر و خلق محتوای حماسی و القای روح حماسی به مخاطب تبیین می‌شود. فردوسی در ماجرای «هفت‌خان رستم»، با بهره‌گیری از بن‌مایۀ تکرار‌شوندۀ گذر پهلوان از هفت/چند خان در حماسه و اسطوره و با تکیه‌بر عنصر «خرق عادت» در قالب عوامل انسانی، عناصر طبیعی و امور جادویی، دلاوری‌های جهان پهلوان حماسۀ ملّی ایران را در مواجهه با بلایا به نمایش گذاشته و فضا و محتوایی متناسب با روح حماسی داستان خلق کرده است. وی در این داستان، به تأثیر عنصر بلاغی «تشبیه» در «فضاسازی» داستان و «اغراق» - جزء جدایی‌ناپذیر حماسه - در ایجاد محتوای حماسی نیز توجه داشته و از این عناصر در راستای رسیدن به هدفش به‌خوبی بهره برده است.
Keywords
