اقتصاد کشاورزی و توسعه (Aug 2024)
پایداری تولید گندم، جو و ذرت دانه‌ای در استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان
Abstract
عدم انعطاف‌پذیری در ساختار تولید کشاورزی بازگشت به تولید پایدار را غیرممکن می‌سازد و از اینرو، انعطاف‌پذیری پایداری را به سمت اعتدال سوق می‌دهد. در مطالعة حاضر، با هدف بررسی روند و مقایسه پایداری و با بهکارگیری روشهای فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) و تاپسیس (TOPSIS)، شاخص‌های ترکیبی پایداری زیست‌محیطی، اقتصادی و خدماتی گندم، جو و ذرت دانه‌ای در شمال کرمان، جنوب کرمان و سیستان و بلوچستان طی دورة 1400-1379 محاسبه شد. بر اساس نتایج روش AHP، زیرمعیارهای آب، منابع آبی، مالی و حمل‌ونقل، بهترتیب، دارای بیشترین اهمیت در تولید محصولات یادشده بودند؛ همچنین، زیر-زیرمعیارهای آبیاری تحت فشار، آب‌بها و درآمد، بهترتیب، بالاترین اهمیت و زیر-زیرمعیارهای سم و چاه عمیق، بهترتیب، کمترین اهمیت را داشتند. در طول دوره مطالعه، پایداری معیارها به چهار دوره تقسیم میشد که در بیشتر دوره‌ها، روند آن کاهشی و نیز مؤثرترین عوامل بهبود روند پایداری شامل زیرمعیارهای منابع آبی، آب، نیروی کار و بسته‌بندی بود؛ معیار زیست‌محیطی در شمال کرمان و سیستان و بلوچستان برای گندم و در جنوب کرمان برای جو و نیز معیارهای اقتصادی و خدماتی در ناحیه جنوب شرقی ایران برای ذرت دانه‌ای پایدارتر بودند؛ همچنین، پایداری زیست‌محیطی گندم در شمال کرمان، جو در جنوب کرمان و ذرت دانه‌ای در سیستان و بلوچستان، پایداری اقتصادی گندم در جنوب کرمان، جو در شمال کرمان و ذرت دانه‌ای در سیستان و بلوچستان و پایداری خدماتی هر سه محصول در شمال کرمان بیشتر بود. دومارتن گسترش‌یافته نشان داد که با تغییر میانگین حداقل دمای روزانه در سردترین ماه سال، پایداری معیارها کاهش می‌یابد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که با آموزش و ترویج راهکارهای افزایش بهره‌وری، زمینه افزایش پایداری در زمینههای یادشده فراهم شود؛ همچنین، پایداری کشاورزی به حمایت و برنامه‌ریزی صحیح سیاستگذاران نیاز دارد تا با رعایت استانداردهای جهانی، روند صعودی را طی کند.
Keywords
