منظر (Oct 2017)
مال، نمود امروزین فضای عمومی در تهران؟
Abstract
با رشد سریع شهرها، عدم مدیریت شهری کارآمد و حجم ساختمان‌سازی‌هایی که عموماً بدون در نظر گرفتن طرح‌های جامع و منظر شهری و با پرداخت هزینه‌هایی به شهرداری‌ها صورت می‌گیرد، شهرهای ما به فضاهای پر توده‌ای تبدیل‌شده است که تناسب توده و فضا در آنها کاملاً نادیده گرفته‌شده‌اند. از طرفی از بین رفتن فضاهای عمومی و مکث که محلی برای تجربه‌های جمعی و تمرین اجتماع‌پذیری و حتی تجربه حس مکان بود، باعث تغییر چهره و کالبد شهری به فضاهایی بدون کیفیت و صرفاً فیزیکی و خالی از روح شده است. این گسترش بی‌رویه که مصرف‌گرایی و حجم بالای تقاضا را می‌طلبد، باعث سمت‌گیری مراکز خرید به سمت مال‌ها و مگامال‌ها شد؛ فضایی که همواره محلی برای نقد پژوهشگران حوزه شهری و منتقدین معماری مدرن بوده است. هدف اصلی این پژوهش بازخوانی مجدد این فضاها از منظری نوین است. اینکه چگونه از پتانسیل‌های این فضاهای جدید می‌توان استفاده کرد؟ و اینکه آیا مال‌ها می‌توانند در شکل‌گیری گونه جدیدی از فضاهای عمومی نقش داشته باشند؟ اگرچه نقدهای واردشده به این فضاها در حوزه‌های مختلف قابل بررسی و چالش‌های مطرح شده قابل پرداختن هستند، ولی به نظر می‌رسد فارغ از نظریه‌های مطرح‌شده درباره مال‌ها و لزوم حذف یا به حاشیه کشانده شدن این‌گونه فضاها در شهر، در دهه اخیر ما با نوعی دگردیسی در عملکرد و حتی مفهوم این‌گونه فضاها برای نسل جدید شهرنشین ایرانی روبه‌رو هستیم. پس از بررسی‌های میدانی و طبقه‌بندی مشاهدات با روش توصیفی و تحلیلی روی چهار مال بزرگ تجاری در تهران، این نتیجه حاصل شد که این فضاها علاوه بر عملکرد فضایی و نقشی که برای برآورده شدن نیازهای یک منطقه بر عهده دارند، درواقع با تغییر معنایی خود به یک باشگاه یا محفل برخورد تبدیل‌شده و به عنوان یک آوردگاه اجتماعی در فضای شهری تهران ایفای نقش می‌کنند.
