Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (May 2021)
Sects from the Eyes of a Geographer: Analysis of The Madhāhib Section in Aḥsan al-Taqāsīm of al-Maqdisī
Abstract
Mezhepler, sadece kurucu şahıslardan veya bunlar tarafından dile getirilmiş fikirlerden ibaret değildir; aynı zamanda sosyo-kültürel aidiyet zeminleridir. Bu durum, mezheplerin çok yönlü bir literatüre doğrudan veya dolaylı olarak konu olmasını beraberinde getirmiştir. Bunun en dikkat çekenlerinden biri ise beşerî coğrafya eserleridir. Yazıldıkları dönemin kültürel, sosyal, ekonomik ve dinî yapıları hakkında önemli bilgiler içeren bu eserler, mezhepler tarihi alanındaki araştırmacılar için kayıtsız kalınamayacak nitelikte ve zenginlikte bilgiler sunmaktadır. 4./10. asırda bu edebiyatın en başarılı eserlerinden biri olan Aḥsenu’t-Teḳāsīm’i kaleme alan Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. ʿAḥmed el-Maḳdisī (ö.390/1000 civarı), eserinin başlarında mezheplerle ilgili müstakil bir bahse yer vermiştir. Burada, okuduklarından, bizzat tecrübe ettiklerinden ve duyduklarından yararlanarak yaşadığı dönemdeki mezheplere dair kısa ancak dikkate değer bilgiler aktarmıştır. Bunun yanı sıra, İslam dünyasının farklı bölgelerindeki mezhebî durum hakkındaki gözlemlerini paylaşıp değerlendirmeler yaparak 4./10. asrın genel yapısının anlaşılmasına önemli bir katkı sunmuştur. Bu çalışmada Aḥsenu’t-Teḳāsīm’de yer alan “Mezhepler” bahsi ele alınmış, bir gözlemci ve coğrafyacı olarak el-Maḳdisī’nin mezhepleri nasıl gördüğü ve sunduğu tahlil edilmiştir.
Keywords
